Waar het kapitalisme nooit oog voor had

Dat het essay van Joël De Ceulaer over kapitalisme en de mogelijkheden om de klimaatcrisis het hoofd te bieden de tongen zou losmaken was evident. Als overtuigd ecomodernist geloof ik ook dat technologie, doordacht energiegebruik en zelfs ggo’s het antwoord op flinke vraagstukken biedt. Ik zie evenwel niet in waarom technologisch-wetenschappelijke vooruitgang noodzakelijk binnen een kapitalistisch context moeten vallen, maar het is nu eenmaal een feit dat kapitalisme het structurerend principe is van de wereldeconomie - met heel eigen lokale interpretaties evenwel.

In zijn bijdrage aan het debat schetst Lode Cossaer kapitalisme als een theoretisch (en dus amoreel) principe dat uit winstbejag zo efficiënt mogelijk werkt, maar hij gaat te losjes voorbij aan de positie van externaliteiten in de productieketen. Historisch gezien heeft het kapitalisme hier nooit oog voor gehad: vroeger omdat de milieu-impact van moderne productiemodi onbekend was, tegenwoordig omdat globalisering en deregulatiedriften van grote economieën (looking at you, USA!) loopholes laten voor het afhouden van verantwoordelijkheid voor deze externaliteiten.

Recente voorbeelden zijn legio: de tabaksindustrie die decennialang de link met longkanker ontkende; de ongeziene winsten van de fossielebrandstoffenindustrie het afgelopen jaar; kinderarbeid in de Aziatische textielindustrie; fiscale optimalisatie die de herverdeling van welvaart doorkruist, milieurampen op ongeziene schaal... Ontegensprekelijk de lelijke keerzijde van de kapitalistische medaille en verre van amoreel.

Het blijkt ook eigen aan het ongebreideld kapitalisme om een remmende, behoudsgezinde maar tegelijk gulle rol aan te nemen tegenover politieke organen met het oog op deregulatie. De vrije markt op zich is niet sterk genoeg om hier tegenin te gaan, zo bleek onder andere ook uit het Volkswagen-schandaal. Hierin mogen we als burgers een sterkere, onafhankelijkere rol van ons beleidsniveau verwachten, maar het blijft wachten.

Ecomodernisme kan hier een antwoord op bieden in die zin dat het ethische en ecologische palen en perken stelt aan de kapitalistische productiemodi, onder andere via een sterke focus op externaliteiten en herverdeling van gecreëerde welvaart.