Voor veel buitenlandse leiders is de conclusie simpel: als het erop aankomt, zijn de VS niet te vertrouwen

Stavros Kelepouris is journalist.

“Buy jingo, buy America”, zong R.E.M.-frontman Michael Stipe in 1987 in ‘Exhuming McCarthy’. (‘Jingo’ betekent zoveel als: overdreven patriottisme.) Het was een kreet vol frustratie over de holle retoriek van de Amerikaanse politieke klasse, in een bijzonder volatiele periode voor de VS. Als de aidscrisis de krantenkoppen niet inpalmde, was het wel de Koude Oorlog of de onthulling over de Iran-Contra-affaire.

Wat zou Michael Stipe gedacht hebben toen hij president Joe Biden bezig hoorde over de dood van Al Qaida-kopstuk Ayman al-Zawahiri? Wie naar Biden luisterde, zou bijna denken dat de droneaanval een bewijs was van Amerika’s successen in de internationale strijd tegen het terrorisme.

Niks is minder waar. Bin Laden moesten de Amerikaanse troepen nog zoeken in Pakistan, Al-Zawahiri stond gewoon op zijn balkon in het midden van Kaboel. Dat de leider van Al Qaida zijn leven kan leiden in de hoofdstad van Afghanistan, is vooral een trieste illustratie van hoe weinig de jarenlange war on terror heeft opgeleverd, en hoe dramatisch de terugtrekking van de Amerikaanse troepen vorig jaar precies is.

Uitgerekend op de dag dat Biden het nieuws naar buiten brengt, liet Nancy Pelosi, de nummer drie van de Amerikaanse politiek, de spierballen rollen met een diplomatiek hypergevoelig blitzbezoek aan Taiwan. China reageerde als door een wesp gestoken met militaire ontplooiing en economische strafmaatregelen tegen de eilandstaat.

Er is voor het Westen geen reden waarom een democratisch verkozen parlementslid niet naar Taiwan zou mogen reizen. Maar toch: welke boodschap hebben de VS nu precies gestuurd? Dat China de democratie en de mensenrechten serieus moet nemen? Wellicht had die boodschap ook gekund zonder politieke manoeuvres die de inwoners van Taiwan vooral in de problemen brengen.

De VS mogen dan wel temperen dat ze helemaal niet uit zijn op een confrontatie met China of een al te verregaande inmenging wat betreft Taiwan, de vraag is of Xi Jinping en de zijnen daar veel van geloven. Vorige maand nog zat John Bolton, nationaal veiligheidsadviseur van Donald Trump, doodleuk op CNN te gekscheren over zijn ervaring met het organiseren van staatsgrepen. Voor veel buitenlandse leiders is de conclusie simpel: als het erop aankomt, zijn de VS niet te vertrouwen.

Wat moeten regimes die het Westen niet bepaald genegen zijn, daar nu allemaal van maken? Willen de VS nog de politieman van de wereld zijn, of niet? Is het Westen nog bereid om te aanvaarden dat het niet het enige machtscentrum in de wereld is, of niet? Hoe onduidelijker het antwoord op die vragen, hoe riskanter het geopolitieke toneel. Lees het bezoek van Pelosi tegen die achtergrond, en het valt al beter te begrijpen waarom China buitengewoon zenuwachtig reageert.

Reken daar nog bij dat het wederzijdse begrip tussen het Westen en Rusland op een dieptepunt zit, en je weet dat de internationale machtsbalans helemaal ontregeld raakt. De geschiedenis van de eenentwintigste eeuw wordt vandaag in een nieuwe plooi gelegd.