Veel verwacht ik niet van het parlementaire vaccinatiedebat. De wetenschap is gepolitiseerd

Vorige week werd bekend wie geselecteerd is voor het parlementaire debat over de vaccinatieplicht en de vaccinatiepas. De wijze waarop de experts geselecteerd zijn, doet wenkbrauwen fronsen. De gevolgde aanpak en de uitkomst ervan verdienen geen schoonheidsprijs.

Het is goed dat de commissie Volksgezondheid haar oor niet alleen te luisteren legt bij wetenschappers. Geheel terecht krijgen belangrijke adviescommissies een forum. Denk aan de Hoge Gezondheidsraad, het raadgevend comité voor bio-ethiek of Unia. Het is ook een goede zaak dat een balans gezocht is tussen voor- en tegenstanders van vaccinatieplicht en -pas.

Maar verder? De standpunten van wie uitgenodigd is, zijn al lang bekend. Vooral zij die de voorbije weken vocaal geweest zijn, krijgen een stem. We zullen echo’s horen van wat al in detail te lezen was op sociale media en in manifesten. Tegen die achtergrond verbaast het ontbreken van een internationale dimensie. De pandemie heeft de wereld in haar greep. Er zijn best wel wat landen die al een debat gevoerd hebben over vaccinatieplicht. En waarom niet eens te rade gaan bij het Institut Pasteur, de London School of Hygiene & Tropical Medicine of het Markkula Center for Applied Ethics?

Vooral het gebrek aan representativiteit valt op. Heeft dan niemand zich bij dit rondje ‘namen noemen’ de vraag gesteld welke expertise je aan boord móét hebben om deze problematiek te doorgronden? Kunt u zich een debat over vaccinatieplicht voorstellen zonder vaccinologen of immunologen? In ons parlement kan dat helaas wel. Dat geen rekening gehouden wordt met de expertise van intensivisten of ic-verpleegkundigen moet hard aankomen bij wie golf na golf het beste van zichzelf gegeven heeft. De keuze pro of contra vaccinatieplicht kan nochtans niet los gezien worden van de wijze waarop met intensieve bedden omgegaan wordt als ziekenhuizen overspoeld worden.

Integriteit

Ook het ontbreken van enige check op integriteit baart me zorgen. Ik hoop dat niemand het in zijn hoofd haalt om Geert Vanden Bossche in één zin samen met Johan Neyts te noemen als de ‘door het parlement erkende expert-virologen’. Neyts voldoet evident aan dat criterium, met verve. De factchecks op het verleden van Vanden Bossche getuigen echter van een huizenhoog integriteitsprobleem. Is (wetenschappelijke) integriteit dan geen criterium voor een parlement? Is een minimale check dan niet nodig om te bepalen wie met legitimiteit kan spreken? Dezelfde vragen gelden voor, onder meer, Sam Brokken.

Het valt me op hoe makkelijk we ons bij deze selectie wegstoppen achter de keuze van extreme partijen: “Brokken en Vanden Bossche zijn de keuze van Vlaams Belang.” Dat is natuurlijk zo. Maar in mijn lezing wordt iemand door het parlement enkel als expert gehoord als de meerderheid dit goedkeurt. Alle politieke strekkingen dragen dus samen verantwoordelijkheid voor hun selectie. De partijen bepalen samen of integriteit wel of niet een voorwaarde is en of ze mensen die een loopje nemen met de waarheid toch legitiem achten.

De ideologische verschillen tussen de partijen zijn groot. Nu heeft men ook het veld van experts en helaas ook de wetenschap politiek verkaveld. Ik stel me dan de vraag wat onze parlementsleden precies verwachten van zo’n hoorzitting. Willen ze zo degelijk mogelijk geïnformeerd worden door een divers panel van wetenschappers en vertegenwoordigers? Of laten ze liever mensen aan het woord van wie ze het standpunt al lang kennen en die voldoende aansluiten bij de partijlijn?

Wat nu gebeurt leert ook iets over wat de komst van extreme partijen zoals het Vlaams Belang kan doen met een democratie. Een gevolg van de verkaveling is dat extreme partijen hun kluitje grond krijgen waarop ze hun goesting mogen doen, zelfs wanneer men objectieve informatie zoekt in een wetenschappelijke hoorzitting. Zo geeft een democratie stukje bij beetje grond prijs. Grond die dankbaar gebruikt wordt voor desinformatie.

Wetenschap gepolitiseerd

Waarom ik me hier druk over maak? Er is al veel geschreven over de relatie tussen wetenschap en politiek tijdens de pandemie. Hier lag een unieke kans om ze in de juiste relatie tot elkaar te plaatsen: de wetenschap adviseert, de politiek beslist. Maar met de gevolgde procedure is de wetenschap gepolitiseerd. Het komt over alsof men ‘spreekt namens’ en bij sommigen is dat ongetwijfeld zo. Dat kan beter.

Veel verwacht ik niet van dit debat. De verschillen tussen de partijen lijken onoverbrugbaar. Het komt overigens te laat. We vaccineren al meer dan een jaar en het vraagstuk over ‘plicht en pas’ woedt al vele maanden. Als we onze samenleving écht paraat willen maken, dan zullen we deze grote ethische debatten sneller, met meer slagkracht en beter voorbereid moeten voeren. Ook dat kan beter.