‘Toekomstige generaties zullen weten dat onze vrijheid eindigt waar het vlees van anderen begint’

“Wil je mensen binnen de kortste keren woest maken en niet meer voor rede vatbaar? Begin dan een gesprek over hun gewoonte vlees te eten. Zelfs de meest notoire progressief voelt zich meteen dusdanig in zijn gat gebeten dat zijn enige uitweg er nog slechts in bestaat de tegenstrever te vernederen en te ridiculiseren.”

Deze woorden van wijlen professor Koen Raes gaan nog altijd op. Dat ondervond ik onlangs na een interview over vleesconsumptie met mij in deze krant. Ik bespaar u de details, maar de duizenden commentaren op Facebook en Twitter komen erop neer dat ondergetekende een lelijke, ongezond ogende extremist is die - u raadt het - beter eens een goed stukske vlees zou eten.

Dergelijke reacties zijn weinig verrassend maar des te fascinerender. Dat onze vleesconsumptie problematisch is op vele gebieden, is ondertussen namelijk duidelijk. Maar wie daar echt iets aan wil doen, wie erover praat of schrijft, staat vaak nog steeds voor gesloten deuren en geesten. Een en ander is des te vreemder omdat de meeste mensen wel degelijk bekommerd zijn om dierenwelzijn en vinden dat dieren een goed leven moeten krijgen. Wat is er dan aan de hand?

Wanneer ze vinden dat iemand anders eigenlijk een moreel betere keuze maakt, kunnen mensen zich slecht voelen. Vandaar gaan ze soms in de aanval en maken ze de wereldverbeteraar belachelijk (iets wat in de psychologie bekend staat als do-gooder derogation). Activisten kunnen er best niet op uit zijn vleeseters schuldig te doen voelen. Dat is meestal onproductief. Het is ook onterecht: vlees maakt deel uit van onze cultuur, bijna iedereen eet het, en het is overal beschikbaar tegen lage prijzen. Dat betekent op zich niet dat het moreel ok is, maar impliceert wel dat vlees eten uiteraard niemand tot een slecht persoon maakt.

Niet alleen willen mensen zich niet slecht voelen, ze zijn ook afkerig van bekeringsijver. Dat valt te begrijpen, maar we mogen het kind niet met het badwater weggooien. Aantoonbaar schadelijke ideeën of gedrag veranderen moet perfect kunnen wanneer je vertrekt vanuit bezorgdheid en rationele argumenten. Gelukkig doen we dat massaal: niet alleen activisten, maar ook politici, ouders, leerkrachten, sociaal werkers… zijn continu aan het beïnvloeden. Hopelijk trekt ieder van ons zich bepaalde dingen zo hard aan dat we er anderen van wil overtuigen.

Jammer dus, dat we zo vaak op grote weerstand stuiten. De ander ziet datgene waarvan je hem of haar wil overtuigen vaak als een kwestie van eigen keuze, die je niet mag opdringen. De teneur is steeds: “Ik ben vrij om te eten wat ik wil”, of het in deze context zeer ironische “leven en laten leven”. Laten we duidelijk zijn: mensen zijn inderdaad vrij om te eten wat ze willen (bedreigde diersoorten daargelaten). Maar we moeten beseffen dat wat oké of niet oké is om te doen, gebonden is aan een tijdsgeest.

Over sommige dingen die onze ouders deden, zijn we vandaag niet te spreken. Op dezelfde manier zullen onze kinderen of kleinkinderen stomverbaasd zijn over een aantal van onze gedragingen en overtuigingen. Er zijn talloze voorbeelden van zaken die vandaag unaniem wordt afgekeurd of zelfs strafbaar zijn, daar waar ze vroeger een kwestie van keuze en persoonlijke vrijheid waren. Roken op restaurant mag niet meer. Discriminatie ook niet. Je mag je kinderen niet slaan. En wat verder terug: toen slavernij compleet normaal was, werd abolitionisten ongetwijfeld ook verweten dat ze hun mening wilden opdringen.

Ik kan ernaast zitten, maar ik geloof sterk dat toekomstige generaties onze huidige behandeling van dieren, inclusief onze gewoonte om hen massaal op te eten, als barbaars zullen zien. Zij die na ons komen zullen niet langer beweren dat het eten van dieren die ellendige levens hadden een kwestie van keuze is. Ze zullen weten dat onze vrijheid eindigt daar waar het vlees van anderen begint. En op gepassioneerde vleesweigeraars zullen ze niet terugkijken als zeurpieten of extremisten, maar als voortrekkers.

Dit argument zet natuurlijk weinig zoden aan de dijk bij hen die van geen wijken willen weten. De kracht van zelfs de sterkste morele argumenten is jammer genoeg beperkt, en vaak niet opgewassen tegen de macht der gewoonte of het eindeloze arsenaal van afweermechanismen die mensen hanteren. Vandaar dat we ook massaal moeten inzetten op plantaardige en celgebaseerde vleesalternatieven, die gedragsverandering faciliteren. Dat maakt attitudeverandering zoveel makkelijker. Niemand moet zich dan in zijn of haar vrijheid aangetast voelen.