Terecht dat er veel te doen is rond het lerarentekort, maar er is helaas meer aan de hand

De afgelopen weken is er veel te doen geweest over het lerarentekort dat als een steeds strakker aangehaalde strop ons onderwijs dreigt te verstikken. Terecht natuurlijk, in de school waar ik lesgeef in hartje Antwerpen ervaren we dat tekort iedere dag. Maar dat is niet het enige. Er zijn ook nog de ellenlange wachtlijsten voor alles en nog wat, en daar zijn onze leerlingen evenzeer de dupe van.

Het lerarentekort laat zich nu al voelen op de klasvloer. Aan het aantal leerlingen per klas dat almaar groter wordt, aan het aantal vervangingen dat we moeten voorzien, aan de flexibiliteit die van ons verwacht wordt, aan het aantal collega’s dat er ook zonder pedagogische achtergrond toch iedere dag het beste moet van zien te maken. Het klopt dat de kwaliteit van het lesgeven onder dit alles lijdt. Al is het maar omdat er gewoon minder expertise en tijd per kind, per les, per onderwerp overblijft.

Maar als het nu enkel dat maar was. Dan zouden we nog kunnen hopen dat het een tijdelijk, voorbijgaand fenomeen was. Of dan zouden we allemaal een tandje kunnen bijsteken. Er is helaas meer aan de hand. Elke dag lopen wij tegen onze grenzen aan, elke dag opnieuw botsen wij op ambtelijke muren en elke dag opnieuw worden wij teleurgesteld over het gebrek aan ondersteuning of gespecialiseerde hulp.

Bijvoorbeeld voor Eze*. Eze is zeven jaar en heeft in de eerste jaren van zijn jonge leventje enkel verwaarlozing en fysiek geweld gekend. Tot hij door de jeugdrechtbank in een veiliger gezin werd geplaatst. Maar ook daar is het leven niet makkelijk. Het gezin heeft zware financiële problemen, beide ouders zijn erg jong en vinden moeilijk werk. Ze wonen met zijn zevenen in een klein appartementje.

Eze heeft veel last van de trauma’s die hij heeft opgelopen. Dat uit zich niet alleen in storend gedrag, maar regelmatig ook in woede-uitbarstingen in de klas waarbij hij andere leerlingen en leerkrachten fysiek aanvalt. Daar heeft hij nadien telkens en oprecht spijt van, maar het is sterker dan hemzelf. Zijn ouders werken samen met de school, maar zijn net als wij ten einde raad.

In de zoektocht naar ondersteuning werd Eze begin 2021 aangemeld voor diagnostisch onderzoek, maar de wachttijd bedraagt daar ongeveer twee jaar. Omdat we daar niet konden op blijven wachten, werd hij aangemeld voor psychologische ondersteuning in oktober 2021. Ook daar staat hij sindsdien op de wachtlijst. Hij werd aangemeld voor het buitengewoon onderwijs type 3 en staat daar nu als vierde op de wachtlijst. Een lichtpuntje is de contextbegeleiding die nu net is opgestart. Daar waren we ook al op aan het wachten sinds januari vorig jaar.

Eze zat dit schooljaar in het eerste leerjaar samen met 24 andere leerlingen. De ene dag had hij drie woedeaanvallen, de dag erna was het er ‘maar’ een. De kracht van deze jongen is angstaanjagend, maar wat pas écht pijn doet, zijn de tranen en de wanhoop achteraf. Het feit dat hij telkens ‘sorry’ wil gaan zeggen aan de kinderen die hij heeft aangevallen en hoe we dan moeten uitleggen dat je dit soort zaken niet zomaar met een ‘sorry’ kan uitwissen. Wat ons zorgen baart, is ook de leertijd die verloren gaat voor zijn klasgenootjes die met grote ogen toekijken en daardoor niet aan leren toekomen.

Naast Eze zitten er in zijn klas alleen al nog twee kinderen met een gemotiveerd verslag die wachten op een plaatsje in het buitengewoon onderwijs. Noor en Eliza hebben dan weer dringend logopedie nodig, maar u raadt het al… Jammer maar helaas, op de wachtlijst staat nog een veertigtal kinderen vóór hen. Dahl, Sam en Fawzi hebben een aparte leerlijn en worden sinds kort opgevolgd door het Centrum Voor Leerlingbegeleiding. Ze werden daarvoor in oktober aangemeld, maar door de hoge werkdruk kon dat bij het CLB pas worden opgepakt eind april. De juf van de klas had vanaf dan nog twee maanden om samen te zoeken naar de beste oplossing voor deze kinderen. Vijf kostbare maanden gingen verloren.

Deze week vinden in onze school de klassenraden plaats, waarin wordt bekeken welke kinderen de leerplandoelstellingen hebben behaald en zonder probleem kunnen overgaan. Het waren er in de klas van Eze en co schrikbarend weinig. Meer dan een derde van de kinderen moet aan zijn schoolcarrière beginnen met een jaar zittenblijven.

En dat kan ons helaas niet meer verbazen. Want om deze kindjes te leren lezen en schrijven en tot twintig te leren rekenen, had de juf dit jaar slechts enkele uren per week ondersteuning van een zorgjuf, een paar uurtjes AN (Anderstalige Nieuwkomers) en welgeteld één uur NOA (Netwerk Ondersteuning Antwerpen) in het kader van het M-decreet. Door het lerarentekort moesten de zorgjuf en de AN-leerkracht helaas vaak verstek geven om elders een zieke collega te vervangen.

Mijn collega, de juf van het eerste leerjaar, is een heldin. Bij uitbreiding zijn alle leerkrachten in Vlaanderen helden. Het wordt hoog tijd dat we dat zelf durven zeggen en trots zijn op onszelf én op ons beroep. Wij hebben gekozen voor het onderwijs omdat we ‘impact’ willen hebben op kinderlevens en indirect dus op de maatschappij. Vandaag ben ik er honderd procent zeker van dat ik hiervoor op de juiste plek sta. Maar we zijn moe. En zo boos. Want het is niet genoeg. De overheid geeft ons niet de mogelijkheid om onze job goed te doen. Wij zijn helden zonder superkrachten en toveren kunnen we ook al niet. We zouden het nochtans goed kunnen gebruiken.

* De namen van de leerlingen werden veranderd om hun privacy te beschermen.