Soms moet je op straat komen. En soms moeten we bestuurlijk durven innoveren

Beste Joël De Ceulaer,

Gisteren waarschuwde je voor het gevaar van ‘intellectuele profeten’ die komaf zouden maken met verkiezingen. Je suggereerde dat Luc Huyse en ik het systeem van de parlementaire democratie ‘bijna als irrelevant van tafel vegen’. Dat doen we niet. Lees het essay Red de verkiezingen (!) van Huyse of Red de democratie! van mezelf. In dat boek heb ik het over het koesteren van verkiezingen als meest laagdrempelig instrument om op een geweldloze manier regimewissels door te voeren.

Je schreef dat ik de parlementaire democratie vervangen wil zien door depolitiserende experts die politieke keuzes maken. Opnieuw volstrekt naast de waarheid. Amper twee weken geleden stond in jouw krant een opinie van mij over het installeren van een klimaatintendant die werkbanken met ambtenaren, experts en burgers coördineert (DM 16/2). Dit was de laatste paragraaf:

Politieke keuzes

“Uiteraard blijft het primaat van de politiek ook in deze vernieuwde governance gelden. De verkozenen zijn niet alleen opdrachtgever van de werkbanken, ze schetsen het kader, bepalen de doelstellingen en prioriteiten, waken over de budgettaire ruimte, evalueren de resultaten en hakken de knopen door. Ze maken daarbij politieke keuzes. Dat is wat hen toekomt, want zij wonnen de verkiezingen.”

Luc Huyse, David Van Reybrouck – die je ook vermeldt – en ik zoeken al jaren samen met bestuurders naar manieren om hun slagkracht en bijgevolg hun legitimiteit te versterken. Je leest het goed: samen met bestuurders. Veel newskool bestuurders waarderen dat. Je onderschat hun ambitie om het politieke metier anders te gaan invullen – anders maar niet minder democratisch dan bij huidige praktijken.

Kijken we eens naar het Oosterweel-debat. Tien jaar heerste daarover partijpolitieke onenigheid. ‘Los de files op’ vroegen mensen, anderen zeiden ‘geef ons een leefbare stad’. Bestuur na bestuur slaagde er niet in beide vragen tegelijk te beantwoorden. Het resultaat? Stilstand. Zes verkiezingen na elkaar zeiden verkozenen dat ze bezig waren met daadkrachtige oplossingen. Maar wat zag de bevolking? Politieke verlamming. Misschien heb jij nostalgie naar die jarenlange Oosterweel-strijd waarin het debat hevig gevoerd werd, maar er voor het overige niets gebeurde? Ik niet, want een democratie die zichtbaar faalt haalt zichzelf onderuit.

De Antwerpse intendant kwam er niet om te bemiddelen tussen actiegroepen en overheden, zoals soms wordt geopperd. Wel om met ambtenaren, experts en burgers naar concrete, becijferde koppelingen te zoeken tussen ‘files oplossen’ en ‘een leefbare stad maken’. Over die koppelingen hebben politici zich vervolgens gebogen. Toen we in 2017 en 2018 op het kabinet van minister-president Geert Bourgeois persconferenties gaven over de resultaten van de intendant – we hadden het over een Toekomstverbond – schoven ministers van alle regeringspartijen trots mee aan. Zij voelden zich niet uitgerangeerd, wel eigenaar van een goed doorlopen proces, op basis waarvan zij zelf politieke beslissingen namen. Ook de functie van een eventuele klimaatintendant zou allerminst een bedreiging voor de rol van verkozenen vormen, noch een desavouering van verkiezingen.

Klimaatspijbelen

In juni gaan we met een Antwerpse delegatie het intendantenverhaal in Amsterdam uitleggen op WeMakeTheCity, een zesdaags bestuurlijk festival dat in Vlaanderen zijn gelijke niet kent. Men kijkt er met interesse naar de bestuurlijke innovatie die burgers en politiek weer dichter bij mekaar bracht in het Oosterweel-dossier. In diezelfde periode zal een nieuwe Vlaamse regering een bestuursakkoord aan het schrijven zijn. Hopelijk is daar plaats in voor een klimaatintendant en voor breed samengestelde werkbanken. Want in het klimaatdebat is iets gelijkaardigs aan de hand als in het Oosterweel-debat. Verkozenen zeggen: we zijn ermee bezig, reken ons er maar op af. Mensen lezen intussen over een mislukte betonstop, een uitgesteld mestactieplan, energiebeleid zonder richting en normen die niet gehaald worden. Ze worden wanhopig. Niet het minst de jongeren.

Aan die jongeren adviseer jij om op te houden met klimaatspijbelen, want ‘doorgaan tot er iets verandert heeft weinig zin’. Hopelijk negeren ze je advies, zoals de vele activisten uit het verleden die wel in maatschappelijke verandering geloofden. Denk je dat verkiezingen of het stemrecht er zomaar gekomen zijn, zonder volgehouden strijd? Soms is meer nodig dan het schrijven van een opinie, of het stellen van een vraag aan machthebbers. Soms moet je op straat komen. En soms moeten we bestuurlijk durven innoveren, zoals we dat lang geleden ook deden bij het invoeren van verkiezingen.

Vriendelijke groet,

Manu Claeys