Sluit kleuters niet enkel in hun ervaring op

Herkenbaar? Jouw kleuter die schijnbaar moeiteloos tientallen Latijnse namen van dinosauriërs leert? Een kleuter kan meer dan we soms denken. Als we die hoge verwachtingen echter vertalen naar ons Vlaams kleuteronderwijs, en het idee opperen om hen bijvoorbeeld ook alle werelddelen, zeeën en oceanen te laten leren, worden we plots wat weigerachtiger. Onterecht wellicht. Decennia aan onderzoek toont immers aan dat hoge verwachtingen hebben alle kinderen ten goede komt, en voornamelijk kinderen uit kansarme milieus. Die hoge verwachtingen kunnen we weerspiegelen in een rijk gemeenschappelijk curriculum voor de kleuterklas en ja, misschien zelfs voor de kinderopvang.

Heel wat kleuterscholen nemen al initiatieven met brede thema’s die verder gaan dan ‘de sint’ of ‘de lente’, maar die inhouden hangen dus af van lokale initiatieven. Kleuters kunnen zich echter ook spelenderwijs verwonderen over de ontdekkingsreizigers of de zoogdieren. Niet alleen bevordert het de mondelinge taalvaardigheid, maar die achtergrondkennis vormt ook een solide basis voor de latere leesvaardigheid. Goede lezers vorm je dus al vroeg, van in de kleuterschool.

Voor wie is dat nu eigenlijk belangrijk? Wel, net voor kinderen die het leven minder kansrijk starten. Ze groeien vaker dan gemiddeld op in meertalige families uit de grootsteden, maar kunnen evenzeer tot een doorsnee Vlaams gezin behoren. Ze leven vaker in een taal- en kennisarme omgeving. Ze worden minder vaak voorgelezen of toegesproken en ze horen minder complexe taaluitingen dan in kansrijkere gezinnen. Waar als kind je wieg staat, heeft dus een enorme impact.

Omwille van die thuissituatie moeten deze kinderen op school dus een stevige inhaalbeweging inzetten om het Nederlands te verwerven. Terwijl andere kinderen al in een razend tempo hun kennis en woordenschat uitbreiden, moeten zij eerst nog de dagelijkse taal onder de knie krijgen. Het goede nieuws is echter dat ook die kinderen hun klasgenootjes nog kunnen bijbenen, op voorwaarde dat het aanbod op school van hoge kwaliteit is.

Je benut daarbij best de ruime kennis en ervaringen van leerkrachten maximaal en gaat dus verder dan enkel de ervaringen van de kleuters. Zoals Johan De Wilde (Odisee) eerder al schreef, heeft het ervaringsgericht onderwijs, de dominante aanpak in Vlaanderen met een focus op interactie, betrokkenheid en zelfsturing, de verdienste dat het de kleuterklas heeft verlost van de ‘zit stil en luister’-aanpak. Het heeft ons echter ook opgezadeld met een aantal uitdagingen. Ervaringen zijn namelijk voor elk kind anders, waardoor de (taal- en kennis)rijke kinderen veel sneller rijk worden dan de armen. Leerkrachten kunnen het wereldbeeld van alle, en met name minder kansrijke, kinderen net verruimen en de beperkingen van de thuisomgeving overstijgen. Hoge verwachtingen van álle kinderen zijn daarbij fundamenteel.

Dat je hun spel en interactie doordacht begeleidt en dat bij spel ook inhoud voorop kan staan, betekent niet dat kleuters niet meer vrij zouden mogen spelen. Het betekent wel dat leerkrachten hun spel, en zo hun taalvaardigheid, gericht naar een hoger niveau kunnen tillen door rijke talige interactie en rijke inhouden.

Om de achtergrondkennis van onze kleuters niet te veel te versnipperen, bieden we die rijke inhouden en talige activiteiten dus het best op een gestructureerde manier aan in een rijk gemeenschappelijk curriculum. Als je echt wil streven naar meer gelijke en kwalitatieve onderwijskansen voor álle kinderen, laat hen dan liever niet enkel zelf beslissen wat ze willen leren.