Sabrine Ingabire, ik voel de stilte in jouw schrijven

Julie Cafmeyer is columnist bij De Morgen.

Lieve Sabrine,

Twee weken geleden schreef je in je column voor deze krant over de oorlog in Rwanda. Je beschrijft een ontroerend gesprek tussen jou en je oma terwijl je haar haren vlecht. Je vraagt haar dingen die je eigenlijk niet durft te vragen. Je vraagt wie ze is verloren tijdens de oorlog, wie haar zussen en broers waren, wat jullie stamboom is. Je bent nu 23 en het is nog zo ongemakkelijk en pijnlijk om die stilte te doorbreken.

Deze maand verschijnen er artikels over de genocide. In jouw column schrijf je dat die stukken vaak aanvoelen als ‘trauma porn’. “Een mogelijkheid voor mensen om de pijn en de trauma’s van mensen te kunnen observeren, zoals een ramptoerist die pervers urenlang naar een brandend huis staart om één lijk te kunnen zien. Een lijk dat blootgelegd wordt door journalisten die het bekijken als een ‘hot item’, en niet als het hartverscheurende onderwerp dat het werkelijk is.”

Respect dat jij de guts hebt om dit te benoemen.

Ik zag vorige week een artikel in de krant over de genocide met een paginagrote foto van alleen maar doodskoppen. Duizenden doodskoppen van vermoorde mensen.

Toen ik afgelopen juni in Rwanda was voor een podcast die het licht nog niet heeft mogen zien, sprak ik met een 35-jarige vrouw. Ze zei me: “De vraag die we ons stellen is: hoe kun je na het trauma verder leven? Het is een proces, een verlangen om weer een eenheid te voelen. We praten dezelfde taal, we leven in hetzelfde land, we hebben dezelfde roots.”

We are looking for tools of reconciliation. At the end of the day we will live in harmony.

Maar nee, telkens weer die foto’s van doodskoppen, van brandende huizen.

Le silence absolu

Sabrine, hoe is het mogelijk om verhalen te vertellen over de Rwandese geschiedenis zonder dat het aanvoelt als ‘trauma porn’? En wie kan ze vertellen?

Toen ik een man uit Kigali zei dat ik een reportage wilde maken over de kracht van vergeving, zei hij: “Ik hou niet van witte mensen die een maand naar hier komen om dan een verhaal over onze geschiedenis te schrijven.”

Deze maand wordt de Rwandese genocide herdacht. Mijn vriend uit Kigali vertelde me dat het tussen 7 en 13 april stil was. Geen muziek in de discotheken, sereniteit op straat en op de radio en televisie alleen maar getuigenissen van de overlevenden. Hij beschreef het als le silence absolu.

Hoe voelt die stilte? Ik voel de stilte in jouw schrijven. Dat is het belang en dat is de kracht van jouw stem. Je schrijft vanuit een stilte die ik niet ken.