Protesten tegen regime in Iran blijven duren, maar wil overgrote meerderheid een echte regimewissel?

Elly Mansoury is een Belgisch-Iraanse en politicoloog aan de VUB.

De onrust in Iran houdt reeds zes weken aan. De Iraniërs komen op straat om tegen de onderdrukking van vrouwen en de mensenrechtenschennissen te demonstreren. Het zijn voornamelijk de Iraanse vrouwen die het protest, door het afnemen van hun hoofddoek tegen het islamitische regime, zichtbaar maken. De Iraanse autoriteiten knuppelen, met behulp van de zeden- en oproerpolitie, de kritische stemmen letterlijk dood. Ze schieten zelfs met scherp op demonstranten. Maar dat maakt Iraniërs in binnen- en buitenland nog opstandiger.

Ook mij.

Vooral wanneer me de vraag wordt gesteld: “Ja maar, hoe weet je nu zeker of de overgrote meerderheid in Iran een democratisch en seculier land wil? Worden de huidige protesten in Iran, een groot land met 84 miljoen inwoners, niet door een kleine minderheid gevoerd?”

Wel, ik neem u even mee naar de protesten van 2009. Toen hebben duizenden, zelfs miljoenen Iraniërs aan de protestmarsen deelgenomen. De huidige protesten zijn naar aanleiding van de dood van Mahsa Amini die ten gevolge van knuppelslagen is overleden, maar ook in 2009 werden jonge vrouwen gedood. Neda Agha-Soltan, studente filosofie en muzikante, is dat jaar tijdens het deelnemen aan een van de grote protestmarsen, door een sluipschutter doodgeschoten. Haar overlijden, door een schotwonde in de borst, is toen gefilmd en op sociale media wereldwijd viraal gegaan.

Het lijkt erop dat vele media in 2009 te weinig over de protesten berichtten. Zelfs Barack Obama blikte onlangs terug en bevestigde dat er voor de protesten in 2009 te weinig erkenning was: “In retrospect, I think that was a mistake. Every time we see a glimmer of hope, we have to express solidarity.”

Sommigen trekken het draagvlak van de huidige protesten in vraag, omdat ze enkel naar vandaag kijken. De protesten in Iran zijn al tientallen jaren systematisch gaande en het repressiesysteem van de Iraanse autoriteiten valt niet te onderschatten. De burgers zijn ongewapend maar de zeden- en oproerpolitie schiet mensen letterlijk dood op straat. Het huidige aantal demonstranten op straat is niet de enige indicatie om te bepalen of het protest al dan niet breed gedragen wordt. Bovendien leggen de Iraanse autoriteiten het internet regelmatig plat. Daardoor kunnen niet alle berichten internationale media bereiken.

Het vraagt ook heel veel moed van mensen om op straat te komen, terwijl je als burger weet dat het scanderen of het aanbrengen van graffiti met de leuze ‘vrouw, leven, vrijheid’ op straat, het deelnemen aan sit-ins in universiteiten, het standbeeld van Khomeini onthoofden of het protestlied ‘Bella Ciao’ of ‘Baraye’ zonder hoofddoek zingen, enkele minuten later tot staatsgeweld, een arrestatie of je doodvonnis kan leiden.

Zo is de Iraanse oproerpolitie de voorbije weken scholen binnengestormd en heeft ze traangas als afschrikmiddel tegen scholieren gebruikt die binnen de schoolmuren slogans tegen het islamitische regime scandeerden. In andere scholen heeft de oproerpolitie scholieren naar een psychiatrisch centrum gebracht om deze meisjes “terug op het juiste pad te zetten”.

Andere vormen van activisme steken zelfs stokken in de wielen van de staatspropaganda op televisie. De Iraanse hackers ‘Anonymous’ hebben recent een livetoespraak van de opperleider Khamenei met de slogan ‘vrouw, leven, vrijheid’ onderbroken. Als de Iraanse autoriteiten deze cyberactivisten vinden, zullen ze hen onmiddellijk executeren of doodmartelen. Ondanks de honderden doden en arrestaties van de afgelopen weken, blijft het protest zich in verschillende vormen wijdverspreid in het land tonen en is er geen enkele reden om de breedte van het draagvlak van de huidige en vroegere protesten in twijfel te trekken.