Pleit ik bij deze voor open grenzen? Neen, natuurlijk niet. Is er trouwens iemand in ons land die dat doet?

Ik heb met belangstelling het interview gelezen in de Zeno van dit weekend (DM 16/10) met socioloog Mark Elchardus naar aanleiding van zijn nieuwe boek Reset. Over identiteit, gemeenschap en democratie. Ik heb veel respect voor de ideeën en het academisch werk van professor emeritus Elchardus. Hij is een uitstekende wetenschapper en een rationele man. Ik onderken de rationaliteit in zijn betoog betreffende de complexe problematiek van internationale migratie. Toch zijn er twee dingen die me flink dwars zitten in zijn betoog.

Enerzijds is er zijn invulling, of liever de begrenzing, van de notie van gemeenschap. Mijn inziens is gemeenschap (net zoals identiteit trouwens) een gelaagd concept – gaande van familie, dorp, regio, natie, naar de wereld globaal. Elchardus lijkt de grens van een gemeenschap heel scherp binnen de contouren van de natiestaat te trekken. Ik heb daar moeite mee. Zelf heb ik vele jaren als arts in Afrika gewerkt, en later, toen ik professioneel verbonden was aan het Tropisch Instituut in Antwerpen, heb ik nauw samengewerkt met overheden, academische instellingen, organisaties van de civiele maatschappij en individuen in sub-Saharaans Afrika. Wel, ik voel ook gemeenschap met deze mensen. Trouwens, onze (Belgische) solidariteit, geconcretiseerd via medefinanciering van internationale programma’s via bijvoorbeeld de Verenigde Naties, is deels ook bestemd is voor de armste landen in de wereld. Impliceert dit niet per definitie een zekere mate van gemeenschap met het Zuiden?

Anderzijds vind ik in het betoog van Elchardus, alleszins in het Zeno-interview (ik heb zijn boek nog niet kunnen lezen) weinig empathie en mededogen voor migranten die hun land ontvluchten omwille van precaire levensomstandigheden en op zoek naar een beter leven. De context van structurele armoede, uitsluiting, en gebrek aan kansen in het Zuiden is, op zijn minst deels, ook een verantwoordelijkheid van het rijke Noorden. Welke voorstellen om aan die globale ongelijkheid te verhelpen? Hoort deze discussie niet veel prominenter deel uit te maken van de analyse en de oplossingen betreffende migratie? En wordt dit bredere perspectief niet dramatisch onderbelicht in het publieke debat in ons land over migratie?

Pleit ik bij deze voor open grenzen? Neen, natuurlijk niet. Is er trouwens eigenlijk iemand in ons land die dat wel doet? Waar ik een lans voor wil breken, is meer aandacht voor en inzicht in het bredere plaatje, voor voldoende nuance, en voor meer mededogen.

Tot slot. De Duitse kanselier Angela Merkel werd en wordt nog steeds verguisd omwille van haar uitspraak “wir schaffen das” in 2015, naar aanleiding van de grote migratiestroom vanuit o.a. Syrië. Was dit overmoedig? Misschien zelfs wat naïef? Misschien wel. Maar het was tevens ook een moedige en voluntaristische boodschap van een Europese toppolitica. Waarvoor respect. Verfrissend en hoopgevend in een publiek discours waar individueel eigenbelang, onverschilligheid en zelfs cynisme soms de overhand lijken te halen. Misschien is er in het migratiedebat in ons land nood aan een wat hoger “Merkel-gehalte”? Ik durf het alleszins te hopen.

Bart Criel, professor em., departement Volksgezondheid, Institituut Tropische Geneeskunde Antwerpen

Duitsland en Oostenrijk

De coronacijfers gaan (weer eens) de hoogte in. Geen probleem, zegt de overheid. Masker, de coronapas, ... zijn voorlopig niet meer of nog niet nodig en/of staan nog ter discussie.

Nu heb ik de twee voorbije weken in Duitsland en Oostenrijk doorgebracht. Daar draagt iedereen nog een mondmasker in binnenruimtes en de 3G-regel (3G staat voor Getest, Gevaccineerd, Genezen) is een evidentie in de horeca. Wie zijn of haar mondmasker vergeet, wordt er beleefd maar kordaat op gewezen. Aan de ingang van cafés en restaurants vraagt men naar je 3G-bewijs. Nochtans zijn de cijfers in deze landen niet slechter dan in België. Mag ik verbaasd zijn over de lakse houding bij ons?

Wat ook opviel: het verschil in politieke cultuur tussen langs de ene kant deze beide landen en langs de andere kant België. Zonder te idealiseren, maar de regeringsvorming in Duitsland verloopt duidelijk veel “beschaafder” dan wat we hier gewend zijn. Geen scheldpartijen in de media, de toon is zakelijk. In Oostenrijk moest de kanselier opstappen na vermoeden van corruptie.

Hier blijven ministers rustig zitten wanneer hun departement zwaar in opspraak komt met een geval van bodemvergiftiging. (PFOS, weet u nog?)

Walter Langbeen, Merksem