Paul Krugman: ‘We zijn helaas de lessen van de Eerste Wereldoorlog opnieuw aan het leren: de deglobalisering is ingezet’

Economische commentatoren gaan altijd op zoek naar historische analogieën. Terecht, want wie bijvoorbeeld de bankcrisissen uit het verleden had bestudeerd, begreep veel beter wat er in 2008 aan de hand was dan wie dat niet gedaan had.

Het blijft natuurlijk altijd de vraag welke analogie je moet kiezen. Vandaag wordt vaak verwezen naar de stagflatie van de jaren 1970, maar dat is geen goede vergelijking. Onze huidige inflatie ziet er heel anders uit dan in de jaren 1979-1980 en kan waarschijnlijk veel gemakkelijker worden gestopt.

Toch zijn er goede redenen om te vrezen dat we een economische herhaling van 1914 zullen zien. In dat jaar eindigde de eerste golf van de globalisering, een buitengewone expansie van de wereldhandel dankzij de spoorweg, het stoomschip en het telegram.

In 1919 betreurde John Maynard Keynes – die ons later de mechanismen van economische depressies zou uitleggen – in zijn boek De economische gevolgen van den vrede het einde van een tijdperk, “een buitengewone episode in de economische vooruitgang van de mensheid”.

Op de vooravond van de Eerste Wereldoorlog, schreef hij, kon een inwoner van Londen moeiteloos “producten uit heel de wereld bestellen, in elke hoeveelheid die hij wenste, met een redelijke zekerheid dat ze snel zouden worden bezorgd”. Maar dat bleef niet duren door toedoen van “de plannen en de politiek van het militarisme en het imperialisme, de raciale en culturele rivaliteiten”. Doet dat een belletje rinkelen?

Keynes had gelijk, de Eerste Wereldoorlog was het einde van een tijdperk in de wereldeconomie. Een voorbeeld dat weer actueel lijkt: in 1913 was het Russische rijk een enorme graanexporteur. Daarna zou het drie generaties duren voor enkele voormalige Sovjetrepublieken die rol weer overnamen. En de tweede globaliseringsgolf, met haar wereldwijde toeleveringsketens die door containerisering en telecommunicatie mogelijk werden gemaakt, kwam pas rond 1990 echt op snelheid.

Deglobalisering

Zien we nu een tweede deglobalisering? Waarschijnlijk wel. En hoewel de globalisering verre van volmaakt was, zal een beduidende terugval van de wereldhandel veel ergere gevolgen hebben.

Waarom komt de wereldhandel in het gedrang? Vladimir Poetins mislukte veroveringsoorlog heeft een eind gemaakt aan de Oekraïense en waarschijnlijk ook een groot deel van de Russische graanexport. Het is niet echt duidelijk in welke mate de Russische uitvoer van olie en aardgas teruggevallen is. Europa schrikt terug voor sancties op de import van producten waarvan het zich uit gemakzucht afhankelijk heeft gemaakt – maar de Europese Unie probeert die afhankelijkheid nu te beperken.

Toch zou de beslissing van Rusland om een internationale paria te worden op zich niet volstaan om de wereldhandel drastisch terug te draaien. Dat zou echter wel kunnen gebeuren als China, met zijn cruciale rol in veel toeleveringsketens, de wereld de rug zou toekeren. En hoewel China (nog?) niemand heeft aangevallen, zijn er ook op dat front problemen.

De Chinese aanpak van de covidpandemie was aanvankelijk erg succesvol maar is nu een bron van toenemende economische disruptie. De regering in Peking blijft zweren bij eigengemaakte vaccins die niet goed werken, en reageert nog altijd op uitbraken met draconische lockdowns die niet alleen voor China maar ook voor de rest van de wereld problemen veroorzaken.

Jaknikkers

Daarnaast heeft Poetin ons geleerd dat landen die bestuurd worden door autoritaire leiders die zich met jaknikkers omringen geen betrouwbare zakenpartners zijn. Een economische of militaire confrontatie van China met het Westen zou compleet irrationeel zijn. Maar dat was de Russische invasie van Oekraïne ook. Misschien is het geen toeval dat de oorlog in Oekraïne een grootschalige kapitaalvlucht uit China heeft veroorzaakt…

Bedrijven zullen zich nu afvragen hoe verstandig het is hun toekomst te laten afhangen van de wispelturigheid van autocratische regimes. Een terugkeer van de productie naar landen die in rechtsregels geloven, kan de kosten met enkele procenten verhogen. Maar de stabiliteit die je ervoor in ruil krijgt, kan dat waard zijn.

Zou een gedeeltelijke terugval van de globalisering per definitie een slechte zaak zijn? De rijke, geavanceerde economieën zouden wat armer worden, maar er relatief weinig gevolgen van ondervinden. Onthoud dat de economie van het Verenigd Koninkrijk ook na 1913 bleef groeien, ondanks de inkrimping van de wereldhandel. Tegelijk maak ik me zorgen over de impact op naties die in de voorbije decennia dankzij hun toegang tot de wereldmarkten vooruitgang konden boeken. Ik denk dan bijvoorbeeld aan Bangladesh, dat voor zijn economische succes bijna volledig afhankelijk is van de export van textiel.

We zijn helaas de lessen van de Eerste Wereldoorlog opnieuw aan het leren: oorlogen en de grillen van dictators zijn altijd een bedreiging voor de voordelen van de globalisering. Om de wereld duurzaam rijker te maken zullen we ze veiliger moeten maken.

© 2022 The New York Times Company