Particratie brengt geen vrede meer maar vijandschap

Ooit was de Kamer de plaats waar het hart van de democratie klopte, nu is de Kamer een bediende die uitvoert. Bij haar ontslag (2016) schrijft Sarah Claerhout (CD&V): "Onbekende figuren achter de schermen schrijven wetten en decreten over het volk en het is blijkbaar onmogelijk om hierover enig gesprek met de bevolking en haar vertegenwoordigers te voeren." Claerhout slaat nagels met koppen.

Vroeger deed men tenminste nog alsof de Kamer belangrijk was. Nu niet meer. De begrotingscontrole 2018 is aan de media voorgesteld. Voor de Kamer worden het vijgen na Pasen. Dat geldt ook voor het horen van de legertop in het F16-dossier. Intussen is de interne audit van het leger deskundig gelekt. Zo bepaalt de regering zelf de media-agenda. Kamerleden mogen nog wat trappelen in de schaduw van de regering.

Soms loopt het zelfs grondig mis. De particratie heeft de afkoopwet door de strot van de Kamer geduwd. Een uurtje krijgen de leden van de Commissie voor Financiën om dit amendement te bekijken. De Kamer zit erbij, kijkt er naar en stemt. Dit is niet gebeurd omdat Kamerleden hun werk niet willen doen, wel omdat ze hun werk niet mogen doen. "Welke backbencher durft nog tegen zijn partij in te gaan? Met de politiek spelen we in een arena van dertig mensen. Al de rest zit erbij voor spek en bonen." De woorden zijn van de partijvoorzitter van de grootste regeringspartij.

Ook het lot van de ministers ligt in de handen van de partijvoorzitter. Hij beslist of ‘zijn’ minister mag blijven. Vraag het maar aan Jacqueline Galant (MR) of aan Annemie Turtelboom (Open Vld). Ooit waren ministers politiek verantwoordelijk voor wat er gebeurde op hun departement. Nu volstaat het dat de minister zelf niets ‘heeft mispeuterd’ (DM 4/4). Alsof een minister die niet weet wat er op zijn departement gebeurt nog het gezag heeft om een dossier tot een goed einde te brengen.

Klassiek argumenteert men dat de particratie noodzakelijk is in ‘ons ingewikkeld land’. Hoe gaat men anders akkoorden sluiten? Lange tijd hebben partijleiders, geruggesteund door een zuil, grote akkoorden gesloten en de macht verdeeld. Jean-Luc Dehaene is de laatste vertegenwoordiger van deze generatie. Maar hij besefte de zwakte van deze consensusdemocratie: "De vrede werd vaak ‘afgekocht’ door ieder het zijne te geven."

Dit stadium zijn we intussen voorbij. Het lukt de particratie niet meer om grote akkoorden te sluiten. De regering-Michel is gebouwd rond één grote belofte: het begrotingsevenwicht. Dit is al naar de prullenmand verwezen. Men slaagt er ook niet in om een akkoord te vinden over het energiepact, over Arco, over de wachtlijsten in de zorg, over het integratiebeleid, over de aanpak van asiel en migratie, ...

Hier zijn twee verklaringen voor. De band tussen de partijen en de zuilen is los of zelfs onbestaande geworden. Maar ook de partijen zijn veranderd. Hun corebusiness is niet langer het sluiten van akkoorden, maar wel het communiceren van partijstandpunten. Partijen zijn communicatiemachines op oorlogspad. Men zoekt geen bondgenoten meer, maar creëert vijanden.

Het komt er niet op aan wat men doet, maar wat men zegt. Sedert 2014 zijn vele harde verklaringen afgelegd over Unia, maar Unia boert gewoon verder. Gisteren waren de spindoctors er als de kippen bij om een ranzig Islampartijtje te veroordelen. ‘Geen enkele toegeving op de waarden van de verlichting’ tweet N-VA-voorzitter De Wever. Intussen zit zijn partij in het Europees Parlement in dezelfde fractie als de Nederlandse Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP), een partij die politiek bedrijft volgens strikt Bijbelse normen. Tot voor kort was er geen plaats voor vrouwen op SGP-lijsten. De formule ‘bij de gratie Gods’ boven wetten is volgens SGP ‘een waardevolle erkenning van de afhankelijkheid van de overheid van Gods zegen’. De ene toegeving op de waarden van de verlichting is duidelijk de andere niet. We leven in een valse democratie, illusie is belangrijker dan beleid. Ooit volgt de desillusie, tenzij Kamerleden opnieuw doen waar ze voor verkozen zijn: het volk vertegenwoordigen.