Oud-kolonel Roger Housen: ‘Het is nog slechts een kwestie van maanden voordat Kiev voor een verlammende keuze staat’

Roger Housen is kolonel buiten dienst en defensiespecialist. Hij volgt de situatie in Oekraïne al sinds het begin van de invasie op de voet en schreef dit opiniestuk voor De Morgen.

Ik vraag me af of Vladimir Poetin voor het slapengaan soms Over de oorlog van generaal Carl von Clausewitz ter hand neemt. De Pruisische hogepriester van het militaire denken schreef in 1818 in zijn bijbel over oorlogsvoering: “Zelfs als we niet kunnen hopen de vijand volledig te verslaan, is er nog een positieve uitkomst mogelijk: de bezetting van een deel van zijn grondgebied met als doel zijn nationale hulpbronnen te verminderen. Het gevolg is dat wij de oorlog deels op zijn kosten uitvechten.”

Ondanks het opmerkelijke succes van het Oekraïens leger de voorbije dagen is het immers exact dit wat er gebeurt. Het Kremlin vecht een oorlog waarbij de kosten voor zijn tegenstrever een veelvoud zijn van die voor zichzelf. Dat gaat de komende periode niet veranderen, zelfs niet met het goede nieuws van aan de frontlinie voor Kiev. Tegelijk zadelt Moskou Oekraïnes bondgenoot de Europese Unie op met torenhoge kosten: hollende energieprijzen, enorme inflatie, stagnerende economische groei, financiële steunmaatregelen voor burgers en bedrijfsleven en extra defensie-uitgaven.

349 miljard dollar nodig

Volgens een recent gezamenlijk rapport van de Wereldbank, de Europese Commissie en de Oekraïense regering heeft het land voor zijn wederopbouw en dringende noden 349 miljard dollar nodig, waarvan 104 miljard dit en het komende jaar. Tegen eind december zal 21 procent van zijn inwoners afglijden tot onder de armoededrempel, een vertienvoudiging. En dit is nog het gunstige scenario. In de pessimistische raming kan dit aantal in 2023 oplopen tot 58 procent van de 44 miljoen Oekraïners.

Een derde van de Oekraïners is gevlucht. De situatie van de ontheemden in eigen land verslechtert snel, met de afnemende toegang tot zuiver water, eten, sanitaire voorzieningen en elektriciteit. 17,7 miljoen Oekraïners hebben humanitaire hulp nodig. En dan moet de winter nog beginnen, met het vooruitzicht van miljoenen mensen in woningen waarvan de ramen en deuren letterlijk weggeblazen zijn door de beschietingen.

Kiev heeft een maandelijks tekort van 5 miljard dollar om zijn rekeningen te doen kloppen. Slechts de helft wordt gecompenseerd door internationale financiële steun. De EU heeft 9 miljard euro beloofd, waarvan op 1 september maar 1 miljard daadwerkelijk toegekomen was. Afgelopen vrijdag verklaarde Commissievoorzitter Ursula von der Leyen dat er 5 miljard Europees geld “in de pipeline” zit; waarschijnlijk in dezelfde pijplijn waarvan Poetin intussen de kraan heeft dichtgedraaid.

Op de knieën?

De grote hoop van het Westen was dat sancties Rusland op de knieën zouden krijgen. Zes maanden na het invoeren ervan is het nog altijd onduidelijk of dat doel bereikt kan worden. Natuurlijk betwist niemand dat sancties op termijn verschrikkelijk zullen zijn voor de Russische groei. Maar een zware knelling in een redelijk tijdsbestek, die bovendien ernstig genoeg is om een beleidsverandering in Moskou af te dwingen, is ver weg en zal niet gebeuren vóór de winter.

Rusland heeft Oekraïnes afhankelijkheid van externe steun geïdentificeerd als zijn grootste kwetsbaarheid en zal blijven pogen die steun te ondermijnen. In de eerste plaats door de economische crisis waarvoor het Westen staat te verergeren, waardoor de financiële steun aan Kiev dreigt op te drogen.

Over een periode van twintig jaar bezien kan de strategie van Poetin niet slagen, omdat zijn politiek fundamenteel zwak is en we bezig zijn met een historische terugtocht uit het gebruik van fossiele brandstoffen. Maar op een termijn van twintig maanden is het onwaarschijnlijk dat het Westen Oekraïne afdoende kan bewapenen en zich van zijn energieafhankelijkheid kan bevrijden om te voorkomen dat Poetin althans een deel van zijn Oekraïense doelstellingen met bruut geweld kan bereiken.

Geleende tijd

Oekraïne leeft dus op geleende tijd. Eenvoudig gezegd: het kan zich de oorlog die het voert niet veroorloven. De huidige westerse steun is volstrekt ontoereikend om de lopende kosten van het conflict te dekken. Het is nog slechts een kwestie van maanden voordat Kiev voor een verlammende keuze staat: ofwel de strijd staken om bijkomend grondgebied te heroveren, ofwel verzeild raken in een verschrikkelijke economische en sociale crisis die zijn samenleving voor jaren zal destabiliseren. In dit laatste geval dreigt Oekraïne de facto op te houden te bestaan als een economisch leefbaar soeverein land. En heeft Poetin een van zijn voornaamste doelen bereikt.

De enige manier om dit dilemma op te lossen, is veel meer financiële bijstand van het Westen. Het ‘waarom sterven voor Danzig’ uit 1939 wordt een ‘waarom betalen voor Kiev’ in 2022. Hoewel de analogie niet volledig opgaat, weten we waartoe het appeasementbeleid tegenover Hitler geleid heeft. Laten we daarom in 2022 minder toegeeflijkheid en meer daadkracht tonen, zodat Von Clausewitz’ kostenbilan negatief wordt voor Poetin en zijn revanchisme een halt toegeroepen wordt. De prijs die we moeten betalen, zal hoog zijn en we zullen het allemaal gaan voelen, ook in ons land. Doch zonder daadkracht nu zal – net zoals tijdens de tweede Wereldoorlog – de prijs over een langere tijdspanne vele malen groter zijn.