Oosterweel en PFOS, een kanjer van een déjà vu

Jeroen Verelst is freelance copywriter en oud-journalist van deze krant. Hij is de auteur van Een brug te ver? Hoe de Lange Wapper aan het wankelen ging.

Als jonge journalist heb ik voor deze krant het dossier van de Oosterweelverbinding jarenlang op de voet gevolgd. Ik heb er in 2009, in de aanloop naar het referendum over de Lange Wapper, zelfs een boek over geschreven: Een brug te ver? Toen nog met vraagteken. Héél korte synopsis: de plannen voor het spectaculaire viaduct over Antwerpen liepen stuk op een totaal gebrek aan transparantie, participatie en aandacht voor leefbaarheid en gezondheid. The show must go on.

Begint de déjà vu al te komen?

De tegenstanders van de Lange Wapper wonnen het referendum en de mastodont verdween onder de grond. Mijn boek kon naar De Slegte, het vraagteken achter de titel stond daar plots een beetje lullig. Het verloren referendum was een wake-upcall voor de overheid. Actiegroepen en burgers werden geïnformeerd en zelfs betrokken bij de plannen. Leefbaarheid en gezondheid zouden op de weegschaal even zwaar doorwegen als mobiliteit en economie. De BAM, de omstreden voorganger van bouwheer Lantis, zou ontbonden worden.

Het Toekomstverbond tussen de actiegroepen/burgerbewegingen en de overheid verzoende leefbaarheid en mobiliteit. Het verzoende de Antwerpenaars ook met de Oosterweelverbinding. Hou het gezond, leg er op het einde een mooi park over, maar graaf jullie tunnel nu maar. Ik was die hele Oosterweelverbinding op dat moment eerlijk gezegd kotsbeu. Ik was niet de enige. De meeste Antwerpenaars hadden het nu wel gehad. De rest van Vlaanderen – de parking – al helemaal. Dat moet de protagonisten langzaam maar zeker overmoedig hebben gemaakt. ‘Het kan niemand nog wat schelen, we kunnen nu wel stoppen met die vervelende transparantie. Schup in de grond!’ The show must go on.

Het onderschatten van de gezondheidsrisico’s, de schimmige achterkamerdeals, de overtuiging dat het allemaal wel zal passeren: al de oude ziektes van voor 2009 zijn terug (van nooit weggeweest?). Zelfs de grote gamechanger is bijna een kopie. Toen dwarrelde fijn stof neer over de Lange Wapper, vandaag legt PFOS een bom onder de tunnel. Opnieuw dezelfde struisvogelreactie. Opnieuw dezelfde oorverdovende stilte. Opnieuw hetzelfde rondje zwartepieten. Het is – opnieuw – nooit aan iemand om te reageren.

Toen de Lange Wapper tegen de grond smakte, had het Oosterweel-project al tien jaar vertraging opgelopen. Niemand die ondertussen de tel nog bijhoudt. In 2009 was de kostprijs al geëxplodeerd van de oorspronkelijke 500 miljoen euro naar 2,5 miljard euro. Niemand die ondertussen nog kijkt op 63 miljoen euro meer of minder. The show must go on.

Cicero, Churchill, Einstein: ze lieten allemaal beroemde citaten na waarin ze mild waren voor fouten en vergissingen, maar meedogenloos voor het blijven herhalen van dezelfde fouten en vergissingen. Achteraf bekeken kan je nog met enige mildheid oordelen dat het naïef was om in 2009 te geloven dat je er een monsterproject als Oosterweel wel even geruisloos doorjaagt. Dat in 2021 nog altijd geloven, is pure hybris.