Ook politieke partijen zijn sterfelijk

Alain Gerlache overschouwt de politieke actualiteit. Zijn column verschijnt op maandag.

Instagram zal de christendemocratie niet redden.

“Wij beschavingen weten nu dat we sterfelijk zijn.” Met die zin begint De crisis van de geest, een essay waarin filosoof en dichter Paul Valéry een somber beeld schetst van Europa en het voortbestaan van de Europese waarden na de Eerste Wereldoorlog. Het citaat herinnert eraan dat geen enkel geloof, geen enkele ideologie het eeuwige leven heeft. De diepe crisis van de christendemocratie in België illustreert dat ook. In heel de tweede helft van de 20ste eeuw, met een uitzondering op het eind van de jaren 50, waren de christendemocraten de spelverdelers van de macht in België. Naargelang van de verkiezingsuitslagen en hun belangen kozen ze de ene keer de socialisten, de andere keer de liberalen als bondgenoten. Maar al vier decennia lang takelt hun invloed af, terwijl de ontkerstening van het land versnelt. Vandaag dreigt de cd&v in Vlaanderen te verdwijnen, terwijl in Wallonië en Brussel Les Engagés vechten om te overleven. Ook politieke partijen zijn sterfelijk.

Het probleem van de cd&v zit dus veel dieper dan de kwakkelende communicatie van voorzitter Joachim Coens, voor wie de laatste peiling van de VRT en De Standaard de genadeslag geworden is. Dat betekent ook dat er veel meer nodig zal zijn dan de sterke communicatietalenten van Sammy Mahdi, als hij voorzitter wordt, om een partij te redden die aan de rand van de afgrond staat. Sinds de vorige presidentsverkiezing zijn nog tweeënhalf jaar verloren gegaan en de overlevingskansen zijn verminderd. Dat Mahdi na de aankondiging van zijn kandidatuur op Radio 1 een foto uit zijn vorige campagne op sociale media postte die verwijst naar The Terminator was misschien niet de beste keuze. Er is vooral een antwoord nodig op de existentiële vraag: wat betekent de christendemocratie vandaag? Sammy Mahdi, die zijn ambities nooit onder stoelen of banken heeft gestoken, heeft zijn visie al uiteengezet in een boek dat in de herfst van 2021 verscheen; Van hol naar vol: 10 wake-upcalls voor christendemocraten. Hij schetst er de contouren van een conservatieve partij met aandacht voor het sociale. Maar stelling nemen op het politieke schaakbord is nog iets anders dan met een originele ideologische identiteit uitpakken. En de nieuwe partijslogan, ‘van en voor het volk’ schept niet meer duidelijkheid: alle partijen kunnen zich erop beroepen.

In het zuiden van het land staan ‘Les Engagés’ voor dezelfde uitdagingen, wat bewijst hoe diep de problemen wel zijn. Toen de politieke families nog samen aan regeringscoalities deelnamen, had hun voorouder, de PSC, haar status van machtspartij meer aan de toenmalige CVP te danken dan aan haar eigen verkiezingsuitslagen. Twintig jaar geleden vervelde zij tot de cdH (Centre démocratique humaniste). De christelijke referentie verdween toen uit de naam, maar niet uit de statuten van de partij. De cdH was socialer dan de liberalen maar minder dan de socialisten, een beetje groen, maar minder dan Ecolo en op ethisch vlak behoudsgezind. In de ogen van vele kiezers bleef ze de PSC met een andere naam en de negatieve trend zette zich voort. Na een langdurig vernieuwingsproces stelde voorzitter Maxime Prévot twee maanden geleden het manifest van Les Engagés (de geëngageerden) voor, “een positieve, participatieve burgerbeweging”. Elke verwijzing naar de christendemocratie verdwijnt, wat niet bij iedereen in de smaak valt.

Over dat punt – en andere, zoals de afschaffing van de lessen godsdienst in de scholen – zullen de militanten, volgende zaterdag, 14 mei, op een congres in Luik beslissen. Dan zullen we weten waarvoor Les Engagés echt staan, want de nieuwe naam blijft toch voor velen vaag. Het verlangen om te breken met het kleurloze centrisme dat het imago van de cdH heeft gekelderd, is begrijpelijk. Maar je moet weten voor wie en voor wat je je engageert. Het volstaat ook niet dat je een beweging bent, je moet ook weten waar je heen wil en de kiezers ervan overtuigen dat je voorstel nieuw en origineel is in het politieke landschap. Hoe je draait of keert, het label ‘christendemocratie’, dat de cd&v wil houden en Les Engagés kwijt willen, lijkt problematisch. Wie het wil houden, zal het een voor de kiezers relevante inhoud moeten geven. Wie het kwijt wil, moet iets anders vinden om het te vervangen. Geen van beide is evident.