Onvoldoende kunnen lezen, betekent onvoldoende kunnen functioneren in de samenleving

Els van Doesburg is schepen in Antwerpen namens N-VA. Haar column verschijnt tweewekelijks, afwisselend met Marc Van Ranst.

Enkele flarden van een gesprek, meer is niet nodig om te achterhalen of we met een lezer te maken hebben. Je hoort het aan de rijkdom van de woordenschat, de constructie van de zinnen, de verbeeldingskracht achter het verhaal en wanneer geschreven wordt, speelt de spelling de rol van ongenadige scheidsrechter. Met pijn in het hart concludeer ik alsmaar vaker dat ze steeds zeldzamer worden, die boekminnende burgers.

De leesvaardigheidscijfers zijn al lang zorgwekkend. Jongeren lezen niet graag, niet goed, niet genoeg. Ongeveer de helft van onze Vlaamse tieners vindt lezen tijdverlies. De gevolgen beperken zich niet tot een duik in de verkoopcijfers van het verzameld werk van Shakespeare.

Een op de vijf leerlingen kan na het zesde leerjaar geen bijsluiter of een simpele brief van de overheid begrijpen. Onvoldoende kunnen lezen, betekent onvoldoende kunnen functioneren in de samenleving. Geletterdheid gaat niet over de gezelligheid van een goede roman, maar het vermogen om volwaardig deel te nemen aan de democratie, een volwaardig burger te zijn.

De rijkdom van taal is de essentie van communiceren met elkaar, het fundament van een kwaliteitsvol debat. Goed kunnen lezen, helpt je aan de instrumenten die je nodig hebt om een serieuze gedachte te formuleren. Het maakt ons beter in staat weer te geven wat we bedoelen, subtiliteiten aan te brengen in teksten en analyses te maken. Dat onze woordenschat verschraalt, weet iedereen die al eens een kijkje neemt op sociale media. De vaten uitroeptekens, banale scheldwoorden en emoticons die men daar uitschudt over een tekst, verraadt dat ons woordenarsenaal verkleint.

Geletterd of ongeletterd door het leven gaan, vergelijk het met tekenen met de doos van tachtig Caran d’Ache-kleurpotloden of het setje gratis waskrijtjes in primaire kleuren dat je op de bodem van je Happy Meal vond. Met welke denk je de meeste nuances te kunnen aanbrengen?

De slachtoffers van deze ontlezing zijn zij die op een gegeven moment geen basisinformatie meer kunnen verwerken en zo verloren lopen in pogingen een complexe wereld te begrijpen zonder te beschikken over de juiste benodigdheden. Dat laat zich voelen in de kwaliteit van debat, in de kwaliteit van de democratie.

De oplossing zou erin liggen lezen “leuk” te maken. Hoe kan je in godsnaam lezen “leuk” maken als we collectief doen alsof het een nare opdracht is of enkel een zaak voor mensenschuwe seuten? Want u kent ze natuurlijk, de figuren die “echt heel graag meer tijd zouden hebben om te lezen, maar ja…”, om vervolgens een oeverloze uiteenzetting af te steken over de volledige Netflix-serie die ze dit weekend zagen. De blazers die er met al dat werken, joggen en koken helaas niet toe komen een boek vast te pakken. De jonge politici die ermee koketteren dat ze echt heel weinig lezen. Niet lezen is niet cool, hoor. Die ontlezing is eigenlijk iets om je behoorlijk voor te schamen.

Als je jongeren echt liefde voor lezen wil meegeven, loop dan minstens niet te koop met je eigen liefdeloosheid.