Onbetaalbaar en geen oplossing: vier alternatieven voor het hek rond Europa

Kati Verstrepen is voorzitter van de Liga voor Mensenrechten. Een hek rond Europa is een slecht idee, schrijft ze, maar er zijn alternatieven.

Op 9 en 10 februari wordt in Brussel een buitengewone Europese Raad gehouden met als voornaamste agendapunten de Russische invasie in Oekraïne en de migratie naar Europa.

In 2022 steeg het aantal asielzoekers ten opzichte van de voorbije jaren. Daar zijn meerdere redenen voor. In heel wat landen worden de mensenrechtenschendingen alsmaar erger. Denken we aan de situatie in Afghanistan, Congo, Iran en nog zo veel andere landen. Mensen hebben geen andere keuze dan op de vlucht te gaan. Door de coronapandemie konden heel wat mensen echter niet reizen, waardoor nu een inhaalbeweging ontstaat. In België en Nederland leidde dit tot een opvangprobleem.

In tegenstelling tot in Nederland raakt dat probleem in België niet opgelost. Na meer dan een jaar slapen mensen nog steeds op straat en dat ondanks alle veroordelingen die de Belgische staat al heeft opgelopen. Dit geeft de valse indruk dat er te veel mensen naar Europa komen en we de instroom niet aankunnen. Dat is niet zo. In 2015 vroegen er veel meer mensen asiel in België. Toch zijn we er dan wel in geslaagd om iedereen die daar om vroeg op te vangen en alle asielaanvragen te behandelen. Er is geen enkele reden waarom dat vandaag niet zou kunnen. Dat mensen vandaag op straat moeten slapen is niet het gevolg van een te grote instroom, het is gewoon het gevolg van het feit dat de overheid niet voldoet aan haar opdracht, met name het voorzien van voldoende opvangplaatsen.

Toch wordt het tekort door sommigen nu gebruikt om te pleiten voor het bouwen van een hek rond Europa en het invoeren van visabeperkingen.

De Liga voor Mensenrechten vindt dit geen goed idee. Met meer dan 10.000 kilometer landsgrens en ruim 40.000 kilometer zee zal niet alleen het bouwen van zo’n hek ontzettend veel geld kosten, ook het onderhoud en de bewaking ervan zullen onbetaalbaar zijn. Het is dan ook een utopie om te denken dat we in staat zijn fort Europa volledig af te sluiten van de rest van de wereld. Bovendien lost dit het probleem van mensen op de vlucht helemaal niet op. Zij zullen andere manieren zoeken om weg te geraken uit hun uitzichtloze situatie, waarbij nog meer doden zullen vallen dan vandaag al het geval is.

Op de Europese top zou dan ook beter nagedacht worden over alternatieven.

1) In de eerste plaats kan meer geïnvesteerd worden in de herkomstlanden. Een betere economische situatie en meer respect voor mensenrechten in de landen van herkomst zorgt er voor dat mensen minder redenen hebben om te vluchten. Europese landen kunnen omzichtiger omgaan met militaire interventies en wapenhandel om zo het ontstaan van onbeheersbare conflicten te vermijden.

2) Verder is een grondige herziening van het visumbeleid een absolute noodzaak. In tegenstelling tot wat nu beweerd wordt, zorgt een strenger visumbeleid niet voor minder instroom. In veel gevallen is een asielaanvraag indienen de enige optie om in Europa een verblijfsvergunning te krijgen. Dat terwijl het vaak niet de bedoeling is van de aanvragers om een definitief verblijfsrecht te krijgen. Wanneer mensen makkelijker voor een korte termijn naar Europa kunnen komen, hoeven ze niet meer alles op alles te zetten voor die zo begeerde status van vluchteling.

Ook de mogelijkheid om een visumaanvraag in te dienen met het oog op bescherming moet uitgewerkt worden. Ongeveer de helft van de mensen die een asielaanvraag indient krijgt een positieve beslissing. Dat wil zeggen dat onze asielinstanties, die best streng zijn, erkennen dat mensen terecht gevlucht zijn en niet meer terug kunnen. Het is onaanvaardbaar dat mensen, om deze bescherming te kunnen krijgen, levensgevaarlijke tochten moeten maken en enkel via illegale wegen Europa kunnen bereiken. Wie echt meent dat mensensmokkelaars moeten uitgeschakeld worden zorgt voor legale wegen, niet voor een nog moeilijkere toegang tot het fort Europa waarbij mensen nog meer op hen beroep moeten doen.

3) Een volgende pijler is het uitwerken van mogelijkheden voor economische migratie. Een migratiekanaal invoeren naast de asielprocedure zou heel wat druk van de ketel kunnen halen. In vele sectoren is de krapte op de arbeidsmarkt gigantisch. In vele sectoren – zoals de zorg, de bouw en het transport – smeken werkgevers om buitenlandse werknemers te mogen aanwerven, maar toch worden hier allerlei obstakels opgeworpen. Nochtans zou daardoor zowel de betrokken migrant als de Europese economie er beter van worden.

4) Ten slotte moeten de lidstaten hun verantwoordelijk opnemen op het vlak van hervestiging. Voor landen die graag zicht krijgen op de instroom is hervestiging een ideaal migratiekanaal. Mensen worden gescreend vooraleer ze naar Europa komen en de lidstaten kunnen aangeven naar welke profielen ze op zoek zijn. Op die manier kunnen mensen goed voorbereid worden op hun komst naar Europa en verloopt hun integratie veel gemakkelijker. Jammer genoeg komen de Europese landen hun beloften niet na. Mensen blijven daardoor zitten in overvolle kampen, zonder enig vooruitzicht op een beter leven.

Er zijn dus heel wat mogelijkheden. Hopelijk komen ze snel op de Europese onderhandelingstafel, zodat eindelijk een echte oplossing kan geboden worden aan mensen op de vlucht.