Of nóg een nieuwe beweging de juiste remedie biedt tegen de leegloop van het politieke centrum, valt te betwijfelen

Bart Eeckhout is hoofdcommentator.

Er gaapt een krater in het hart van het politieke landschap. Peiling na peiling bevestigt dezelfde tendens: de klassieke middenpartijen – in Vlaanderen zijn dat christendemocraten en liberalen – zakken weg tot op het niveau waarop existentiële overlevingsvragen kunnen worden gesteld. Het politieke centrum loopt leeg.

Sommigen zullen hun oordeel snel klaar hebben: het is de schuld van ‘Vivaldi’, de verzamelnaam voor de bonte federale coalitie. Die oppervlakkige analyse schiet te kort. Dezelfde peilingen laten zien dat de achteruitgang van de steun aan de Vlaamse regering nog sneller gaat, omdat ook de nationalistische N-VA pluimen laat. Bovendien gaat het om een internationale tendens. Ook in Frankrijk, Duitsland of Nederland verpieteren de centrumpartijen, die decennialang de macht onder elkaar verdeelden.

Vanuit democratisch oogpunt hoeft dat geen probleem te zijn. Dat tegengestelde politieke overtuigingen elkaar afwisselen in het beleid kan juist verfrissend zijn voor de balance of power in een democratie. Te veel inwisselbaarheid van ideeën verklaart wellicht mede de leegloop in het midden. Politieke partijen hebben geen recht op eeuwig leven of eeuwige toegang tot de regering.

Toch is er reden tot bezorgdheid. Ten eerste komt de versplintering van het partijlandschap de kwaliteit van het bestuur meestal niet ten goede. Als steeds meer partijen nodig zijn om een meerderheid te vormen, is de kans groter dat het compromisbeleid kiezers teleurstelt – met verdere versplintering of radicalisering tot gevolg. Daarnaast verdwijnt met sterke centrumpartijen ook een stabiele buffer tegen politieke avonturiers.

Redenen genoeg dus om dat lekkende politieke centrum nader te onderzoeken. Daarom komt de politieke redactie van De Morgen met een reeks verhalen over de crisis van het midden en over pogingen om het centrum te herverkavelen en te herbevolken. Zo onthullen we dat prominente spraakmakers in gesprek zijn over de oprichting van een nieuwe politieke beweging, die zich pal in dat centrum(rechtse) gat wil manifesteren. Stevige namen als Rik Torfs, Dyab Abou Jahjah, Karel Van Eetvelt en professor David D’Hooghe melden zich aan.

Of nog een nieuwe beweging, die al dan niet uitmondt in een nieuwe partij, de juiste remedie biedt, valt te betwijfelen. Of het überhaupt doenbaar is om uit het niets het drukke politieke veld in te nemen, is nog maar de vraag. Jean-Marie Dedecker kan getuigen hoe lastig dat is, zelfs met maatschappelijke rugwind.

Maar de analyse van Torfs en co klopt wel. In Vlaanderen, met zijn veeleer conservatieve onderstroom, zou het niet meer dan logisch zijn dat een grote centrumrechtse partij het onbetwiste politieke marktleiderschap kan claimen, zoals de CSU dat doet in Beieren.

De realiteit is vandaag anders. Het staat in de sterren geschreven dat in de nabije toekomst pogingen ondernomen zullen worden om de politieke realiteit beter in overeenstemming te brengen met de maatschappelijke realiteit. Welke poging het meeste kans op slagen heeft, valt onmogelijk te voorspellen. Maar boeiende tijden worden het zeker en vast.