O wat blijft de progressieve zijde stil over Iran

Toen een Amerikaanse flik te lang in de nek van Georges Floyd was gaan zitten, kwam zowat heel progressief West-Europa op straat om te protesteren tegen die brutale moord.

Maar nu de Iraanse ayatollahs vrouwen versmachten die weigeren een hoofddoek te dragen, blijft het merkwaardig stil aan de linkerzijde.

In Brussel werd zaterdag opnieuw betoogd, maar zoals bij vorige manifestaties waren daar vooral Iraniërs te zien. Activisten die luid hadden geschreeuwd hoe belangrijk zij Black Lives Matter wel vonden, blonken uit door hun afwezigheid. Blijkbaar vinden zij Iraanse vrouwen minder belangrijk dan Amerikaanse zwarte vrouwen. Feministische bewegingen waren zaterdag al evenmin te bespeuren. Linkse websites die de minste revolutionaire aanzet ergens anders in de wereld uitvergroten, blijven stom over Iran.

Die progressieve absentie heeft alles te maken met het voorwerp van de woede van de Iraanse vrouwen: de hoofddoek. Links België loopt hier op eieren: het heeft nooit de hoofddoek als een symbool van onderdrukking willen zien en het dragen ervan steeds met vuur verdedigd.

Maar nu zijn er vrouwen elders ver van hier die neergeschoten worden omdat ze geen doek meer op hun hoofd willen. Vrijgevochten Iraanse vrouwen nemen het niet langer dat de religieuze machtshebbers hen verplichten die te dragen. En vooral leggen ze zo het ware karakter van de hoofddoek bloot: een religieus symbool van patriarchale onderdrukking van de vrouw. Want voor mannen zijn er geen vestimentaire verplichtingen.

Sociale druk, ook hier

Aan de linkerkant van het politieke spectrum in dit land zorgt vooral het tweede deel van die bewustwording voor ongemak. Want hier wil men ons doen geloven dat een hoofddoek tenslotte maar een stuk stof is, dat een vrouw vrijelijk draagt. En dus zeggen zij tegen vrouwen die in Iran worden neergeschoten omdat ze geen hoofddoek willen dragen dat hun strijd eigenlijk dezelfde is als die van Belgische vrouwen die er wel een willen dragen.

Natuurlijk is elke vrouw vrij zich te tooien met wat zij wil. Maar Belgische progressieven kunnen niet blijven negeren dat er ook in onze contreien vaak sprake is van sociale druk. En dat in sommige wijken van onze grote steden meisjes zonder hoofddoek meteen scheldwoorden naar het hoofd geslingerd krijgen. Niet weinige jonge vrouwen bedekken hun hoofd alleen al om van dat soort ongemakkelijke situaties verlost te zijn.

Radicale feministen missen geen kans om de patriarchale dominantie van oude witte mannen in onze westerse maatschappij aan te klagen. Maar ze blijven bewust blind voor de islamitische discriminatie van vrouwen door autoritaire mannelijke religieuze leiders.

Rigider en fundamentalistischer

Wie het belang van de hoofddoek relativeert, negeert het grotere beeld. Dat er nu meer vrouwen hun hoofd bedekken, kan niet los gezien worden van de evolutie van de islamitische godsdienstbeleving die ook in ons land steeds rigider en fundamentalistischer is geworden. Dat is in Brussel goed te merken, tenminste voor wie het wil zien: tot voor de eeuwwisseling droegen zeer weinig vrouwen een hoofddoek. Religieus correct eten was ook niet aan de orde. Dat is nu wel anders: geen snack meer zonder halalstickers op de vitrines. En de gevolgen van die langzame radicalisering ondervinden leraars in Brusselse scholen die erover klagen dat het steeds moeilijker wordt om thema’s te behandelen die religieus gevoelig liggen, zoals de evolutieleer of seksuele voorlichting.

Links antiklerikaal?

De progressieve terughoudendheid tegenover die groeiende invloed van de conservatieve islam en de afwezigheid tijdens de Brusselse protesten tegen de Iraanse repressie blijft merkwaardig. In vroegere tijden was de linkerzijde antiklerikaal ingesteld en beducht voor een groeiende inmenging van de religie in het openbaar leven. Links stond aan de kant van de arbeidersklasse en probeerde die weg te halen van katholieke pilarenbijters. Maar nu durft het zich niet langer antiklerikaal op te stellen; het is als de dood mensen van allochtone afkomst en migranten te stigmatiseren omwille van hun godsdienst. De islam is als geloof van de ‘verdrukte minderheid’ heilig verklaard – pun intended – maar dan wel vooral om electorale reden. Daardoor ondervinden radicale religieuze stromingen zeer weinig weerstand uit progressieve hoek.

Links heeft het verzet tegen de opmars van de fundamentalistische islam overgelaten aan extreemrechts, dat daar dankbaar gebruik van maakt. Tot wat dit leidt, bleek tijdens het Brussels debat over het onverdoofd slachten. In tegenstelling tot de andere gewesten was er geen meerderheid voor een verbod. Parlementairen riepen zelfs theocratische argumenten in. Dat moet een primeur zijn in de Belgische politieke geschiedenis. Geen progressief die zich daarover verbaasde. Sommige aan de linkerzijde argumenteerden dat ze het verbod niet wilden stemmen omdat ze niet in het rechtse kamp terecht wilden komen.

Die ideologische rigiditeit maakt dat veel activisten zich niet willen vertonen op solidariteitsbetogingen met de Iraanse vrouwen. Ze vrezen dat hun aanwezigheid zou geïnterpreteerd worden als ‘islamofobisch’, een woord dat zij graag gebruiken bij elke kritiek op de islam. En dat zij zo de (electorale) steun zouden verliezen van moslims waarvan zij zelf de radicalisering hebben getolereerd. Zo worden de progressieve bewegingen de objectieve bondgenoten van de Iraanse ayatollahs...