Nu nieuw milieuschandaal dreigt, volgt onvermijdelijk de vraag op of er voortgewerkt kan worden op de Antwerpse Scheldeoevers

Een nieuw – zoveelste, als we dat mogen zeggen – milieuschandaal begint zich af te tekenen. In de Antwerpse gemeente Zwijndrecht zitten zeer hoge concentraties van de toxische chemische stof PFOS in de bodem. Zwijndrecht ligt op de rand van het Antwerpse havengebied op de linkeroever van de Schelde. De stof werd er jarenlang geproduceerd door het Amerikaanse 3M, een van de grote chemiebedrijven in de omgeving. PFOS is moeilijk afbreekbaar en wordt door de wetenschap, met de kennis van vandaag, gelinkt aan mogelijke risico’s voor de gezondheid, zoals een verhoogde kans op kanker.

Nog verontrustender wordt het als je beseft dat wetenschappers en ook het beleid er al wel een hele poos achter zijn dat die PFOS niet pluis is. Er is ook een reden waarom 3M met de productie van het goedje al jaren gestopt is. Alleen de omwonenden en het brede publiek wisten van niks. Pas nu de vervuilde grond wordt uitgegraven om de Oosterweel-verbinding mogelijk te maken, komt ook de waarheid boven.

Een waarheid die ook voor de overheid vervelend dreigt te worden. Bijvoorbeeld omdat nu duidelijk wordt dat afvalmaatschappij Ovam intussen een strengere norm voor gebruik van met PFOS vervuilde grond gebruikt dan de norm die ze afsprak met de bouwheer van Oosterweel. Volstaat ‘afspraak is afspraak’ als uitleg om gewoon voort te doen, nu er belangwekkend voortschrijdend inzicht is?

De stof is anders en de risico’s zijn anders, maar het scenario van dit verhaal klinkt bekend. Vandaag weten we dat asbest een gevaarlijk en uiterst kankerverwekkend product is, maar ooit werd het onthaald als een toonbeeld van technologische vooruitgang en probleemoplossing, net zoals dat bij PFOS het geval was. De grote problemen voor de volksgezondheid doemden pas later op, met menselijke drama’s en gigantische saneringskosten tot gevolg.

De parallel met asbest roept de ongemakkelijke maar onvermijdelijke vraag op of er zomaar voortgewerkt en gegraven kan worden op de Antwerpse Scheldeoevers. Nu de schop eindelijk de grond is ingegaan voor Oosterweel, na jaren van conflict en stilstand, is het een vraag waar geen enkel bevoegd politicus graag een antwoord op zal geven. Maar de vraag dient wel gesteld te worden.

Er zijn nog ongemakkelijke vragen te stellen. Alle aandacht gaat nu naar Zwijndrecht, waar de burgemeester dan maar zelf een onderzoek gelastte, maar vlakbij liggen enkele prachtige splinternieuwe Antwerpse nieuwbouwwijken. Gelooft de Antwerpse burgemeester dat grondvervuiling netjes de gemeentegrens volgt?

Eén vraag zal hopelijk wel snel een helder antwoord krijgen: wie gaat dit betalen? Het enige acceptabele antwoord is: de vervuiler. Het enige alternatief is immers dat de belastingbetaler opdraait voor de schade. Dat zijn namelijk u en ik, maar ook de mensen die al die tijd onwetend lekkere verse groenten of kippen gekweekt hebben op vergiftigde grond.