Nederlandse ‘lockdownmigranten’ wegzetten als onverantwoordelijke egoïsten getuigt van intellectuele luiheid

Bart Eeckhout is hoofdredacteur bij De Morgen.

Een rustig jaareinde is de leden van onze regeringen niet gegund, met dank aan, onder meer, de Raad van State. Toch valt alle gerechtvaardigde kritiek op de recente Belgische corona-aanpak in het niet bij de geseling die de Nederlandse regering moet ondergaan.

De regering-Rutte voerde een tweetal weken geleden opnieuw een harde lockdown in. Dat was ten dele van moeten: het land heeft verzuimd snel een boostervaccincampagne op te zetten, waardoor Nederland redelijk kwetsbaar werd voor de nieuwe omikronvariant. Vele Nederlanders antwoorden op die noodmaatregel met de voeten: ze nemen met duizenden tegelijk de wijk naar Antwerpen en andere Vlaamse centrumsteden. De beelden van winkelstraten vol Nederlandse kooplustigen moeten pijnlijk binnenkomen bij de op droog zaad gezette Nederlandse handelaars én bij de regering-Rutte.

De lockdownvlucht uit Nederland is een mooi voorbeeld van wat in de economie een spillover effect heet. Beleid kan een onbedoeld neveneffect hebben op groepen voor wie dat beleid niet bedoeld is. In casu leidt de lockdown in Nederland tot een dagelijks verkeersinfarct in Antwerpen, maar ook tot mogelijke gezondheidsrisico’s en tegelijk extra inkomsten voor de lokale economie. Het is niet de eerste keer dat zo’n ‘overloop’ het coronabeleid parten speelt. Nog altijd wordt er te weinig rekening gehouden met zulke fenomenen.

Het is verleidelijk om de Nederlandse ‘lockdownmigranten’ weg te zetten als onverantwoordelijke egoïsten. Toch getuigt zo’n moralisering van intellectuele luiheid. Mensen hebben weleens vaker de neiging zich te gedragen als mensen. Wie het Rijk der Vrijheid beloofd krijgt, zal zich als een vrij mens gedragen. Wie vlak voor kerst voor gesloten winkels staat, zal nagaan of er honderd kilometer verder wel nog geshopt kan worden.

Er vallen voor het beleid wel degelijk lessen te trekken uit de lockdownvlucht, maar mensen bestraffend toespreken als kleuters behoort daar niet toe. Veeleer integendeel. Willen we veilig naar een volgende fase in de coronabestrijding gaan, dan zullen mensen ervan overtuigd moeten worden om nog meer hun individuele verantwoordelijkheid op te nemen. De ‘Hollandse taferelen’ op de Antwerpse Meir tonen dat het beleid daar, hier en in Nederland nog onvoldoende in geslaagd is.

In de volgende fase van de pandemie zou het openen en op slot draaien van maatschappelijke of economische sectoren niet meer de kern van het beleid mogen uitmaken. Het succes zal hopelijk veeleer afhangen van de mate waarin mensen zich laten vaccineren en hervaccineren, letten op gezonde lucht, werkzame mondmaskers dragen en voorzichtig blijven in grote groepen.

Dat vergt enige pedagogie, maar ook vertrouwen. Dat ontbreekt nu nog te vaak. Ook dat blijkt uit de terecht teruggefloten sluiting van de cultuursector.