Nederland heeft een woke-partij. En jawel, daar kwam ruzie van

Mark Elchardus is emeritus professor sociologie aan de VUB. Zijn bijdrage verschijnt tweewekelijks, afwisselend met Vincent Stuer.

De ideologie van een partij blijkt uit de wijze waarop intern wordt geruzied. Nederland heeft een woke-partij, ‘Bij1’ geheten. Daar kwam ruzie van.

Bij de laatste Kamerverkiezingen behaalde Bij1 één zetel. De partij is ook vertegenwoordigd in de Amsterdamse gemeenteraad. Nummer twee op de lijst bij de Kamerverkiezingen (en dus niet verkozen) was Quinsy Gario. De man “wil strijden voor de gekoloniseerde zwarte mens”. Hij doet dat echter in Nederland en pakte dus Zwarte Piet maar aan. Zijn faam rust in grote mate op dat heroïsche gevecht. Gario past volgens zijn partijvoorzitter, Jursica Mills, echter niet langer bij Bij1. Hij werd wegens “toxisch gedrag” geschorst.

Wat dat gedrag precies inhield, bleef onvermeld. Het leidde volgens het partijbestuur tot een “onveilige omgeving”. Zolang Gario er is, kan ik de veiligheid van de leden niet garanderen, liet de voorzitter weten. Blijkbaar was er geen sprake van seksueel grensoverschrijdend gedrag, maar Gario stelt zich “mannelijk dominant op”. Verschillende partijleden voelen zich daar “slachtoffer” van. En als Bij1 nu voor iets staat, dan wel dat het bij uitstek een partij is die opkomt voor slachtoffers, aldus haar voorzitter.

Sandra Salome, van de afdeling Rotterdam, articuleert die doctrine: “geloof altijd het slachtoffer” en “van slachtoffers eisen dat ze bewijzen leveren van de gebeurtenissen, dat is ze nog een keer blootstellen aan het toxisch gedrag. Dat kan en mag nooit”. Wokegericht, verdedig je daar maar tegen.

Gario bracht daartegenin dat hij op een gratuite manier zwartgemaakt wordt, volgens hem omdat hij zwart is. Marian El Masiouhi van de Haagse partijafdeling treedt hem bij: “Sommige mensen van het bestuur weten niet hoe ze zwarte mensen en mensen van kleur horen te bejegenen”. Meer dan tweehonderd partijleden schaarden zich achter Gario. Door hem in verband te brengen met onveiligheidsgevoelens, bevestigt het partijbestuur volgens hen het stereotype van “de gevaarlijke zwarte man”. De partij is “ten prooi gevallen aan koloniale machtsverhoudingen”. Dat blijkt ook uit het advocatenbureau dat werd ingehuurd om de klachten te onderzoeken en dat... overwegend “wit” is. De Haagse afdeling is die “giftige toestanden” beu en splits zich af. Ze kan, mocht ze dat willen, verder door het leven als ‘Uit1’.

Is dat nu de al zo vaak aangekondigde nieuwe politieke cultuur? Men kan weliswaar proberen het conflict ideologisch te lezen en op die manier meer vertrouwd te maken. Gario en de zijnen willen strijden voor “de gekoloniseerde zwarte mens”. Het partijbestuur kiest daarentegen voor “intersectionaliteit”. Volgens die doctrine zijn niet enkel zwarten slachtoffer, maar is er een specifieke vorm van slachtofferschap voor tal van kenmerken en combinaties van kenmerken. Het gaat niet om zwart tegen wit, maar om de combinatie van alle geslachten (M/V/X etc.) met alle seksuele geaardheden en alle kleuren en herkomsten. En elk van die combinaties, al snel een paar tienduizend, vertegenwoordigt een specifieke vorm van slachtofferschap die bron is van een eigen ontegensprekelijke waarheid. Wie burgerschap steunt op geslacht, kleur of seksuele geaardheid, kijkt tegen tal van dergelijke conflicten aan, gevolg van botsende belangen.

Botsende belangen lijken politiek as usual, maar de wijze waarop de tegenstelling hier wordt uitgevochten, is origineel. Het geeft een idee van het gereedschapskistje waarmee woke in debat treedt: opvattingen en houdingen waarmee men het niet eens is, zijn “toxisch” en “giftig”. Bij confrontatie met andere opvattingen en houdingen gaat men zich “onveilig” voelen. De hoogste vorm van waarde en de absolute bron van waarheid is het slachtofferschap: de laatsten zijn de eersten, achterstelling geeft voorsprong.

Minder origineel is dan weer het racisme. Het koppelen van huidskleur aan oordeelsvermogen: de witte advocaten die door hun witheid onmogelijk een juist oordeel kunnen vellen. Dat soort racisme doet sterk denken aan de 19de-eeuwse variant van een Arthur de Gobineau of een Houston Stewart Chamberlain. Die poneerden dat verschillende rassen niet tot dezelfde begripsvorming in staat zijn. Woke geeft daar een eigen draai aan. Volgens Gobineau en Chamberlain leverde de dominante positie van de blanken het bewijs van hun superioriteit. Voor de nieuwe racisten is de zwarte per definitie slachtoffer, heeft het slachtoffer altijd gelijk en is zwart dus superieur. In wokekringen wordt die positie uiteraard omschreven als antiracisme.

Het taalgebruik is verwarrend, maar verder valt met woke lol te beleven. Het vergt een uitzonderlijk komisch talent om van uitdrukkingen en woorden als “koloniale machtsverhoudingen”, “toxisch”, “giftig” en “slachtoffer” dijenkletsers te maken.