Na het afscheid van Mutti Merkel gaapt géén zwart gat

De sociaaldemocraten van de SPD winnen de Duitse verkiezingen. Krap, zeker, maar nog luttele weken geleden leken ze af te stevenen op de zoveelste catastrofe. Alle peilingen gaven de SPD nog veel minder dan haar slechtste resultaat sinds het begin van de Bondsrepubliek. En zie, in de allerlaatste weken klom de partij in de peilingen zienderogen naar boven. Vorige zondag versloegen ze zowaar hun christendemocratische rivaal. Een miraculeuze wederopstanding? Ik betwijfel of het Duitse rode mirakel vatbaar is voor herhaling in andere landen.

De SPD mag haar topman, minister van Financiën Olaf Scholz, op haar blote knieën bedanken. Hij straalt rust uit en degelijkheid (zelfs ondanks een paar fikse financiële schandalen tijdens zijn ambtsperiode). Laat me het zo stellen. Na het afscheid van Mutti Merkel gaapt géén zwart gat. Stel je voor, zij is vervangbaar. Door een heuse vader des vaderlands. Zijn naam is Olaf Scholz.

De catastrofe trof vorige zondag de christendemocraten van de CDU/CSU. Midscheeps. Ze haalden het slechtste resultaat sinds hun bestaan en verliezen een kwart van hun aanhang. Je zou voor minder wegkruipen onder een dikke steen. Niet aldus voorzitter en kanselierskandidaat Armin Laschet. Al vroeg zondagavond zei hij tegen alle mogelijke camera’s dat hij een regering wil onder leiding van zijn partij.

Dat kan.

In Duitsland wijst het parlement de kanselier aan. Laschet moet gewoon een parlementaire meerderheid proberen te vinden. Ik acht hem ertoe in staat. Kijk uit voor deze man, hij wordt telkens opnieuw onderschat.

Eén ding is zeker: noch Scholz noch Laschet hebben zin om de huidige coalitie van CDU/CSU en SPD voort te zetten.

Dat heeft gevolgen. Wij in België kennen al jaren stapelcoalities, maar voor Duitsland is zoiets nieuw. Wie ook kanselier wordt, hij wordt genoodzaakt om iets te doen wat sinds 1960 geen enkele kanselier hem heeft voorgedaan. Hij zal regeren, niet met twee partijen, zoals vroeger, maar met drie partijen. Zowel Scholz als Laschet zullen de kleine liberale FDP en de iets grotere Groenen opvrijen. Zonder hen, geen meerderheid.

Onvermijdelijk gevolg: de kleine partijen, die overigens allebei gewonnen hebben, kunnen bij coalitieonderhandelingen sterk boven hun gewicht boksen. Zeg maar dat ze buitensporig hoge eisen zullen mogen stellen. Het grote probleem is dat die eisen ver uit elkaar liggen.

Tijdens het televisiedebat dat Berliner Runde heet, waar alle partijen aan meedoen, zei de liberale voorzitter Christian Lindner het recht voor de raap. De overlappingen tussen het programma van zijn partij, de FDP, en dat van de CDU/CSU springen in het oog. Er is vrijwel geen enkele overeenstemming tussen wat de liberalen en wat groen en/of rood voorstaan. Voorbeelden zijn legio, bijvoorbeeld inzake belastingen voor de hoogste inkomens of de verhoging van het minimumloon.

In hetzelfde debat eiste de groene kanselierskandidaat Annalena Baerbock – eiste, ja, ik kan geen ander woord bedenken – dat de volgende regering een klimaatregering zou zijn. Hoe je Baerbocks eis kunt verzoenen met het liberale dogma om nooit ofte nimmer welke belasting dan ook te verhogen, blijft een open vraag.

Er is nog iets anders.

In de CDU/CSU zijn niet weinig partijgenoten van Laschet al sinds zijn verkiezing tot voorzitter (begin van dit jaar, met een niet geweldig overtuigende meerderheid) de dolken aan het slijpen om ze bij de eerste de beste gelegenheid in zijn rug te ploffen. Die gelegenheid krijgen ze nu. Deze week beraden CDU en CSU zich over de oorzaken van hun verkiezingsdebacle. Zouden zij zich eendrachtig achter de murw geslagen voorzitter scharen? Je hoeft geen vijand van Laschet te zijn om daaraan te twijfelen.

Nee, dan heeft Olaf Scholz een plezierritje voor de boeg. Wel, plezier. Zijn SPD-fractie én de groene fractie zijn sinds zondag een heel eind naar links opgeschoven, dankzij een schare jonge nieuwkomers. Hoe hij die zal overhalen om met de principiële liberaal Lindner compromissen te sluiten, dat kan niemand voorspellen.

De CDU/CSU zal zwaar moeten toegeven aan de Groenen. Of de SPD zal zwaar moeten toegeven aan de FDP. Die houden de touwtjes in handen. Nu, Lindner en Baerbock zijn ook weer niet gek. Ze hebben al goed hoorbaar te verstaan gegeven dat het misschien nuttig zou kunnen zijn om samen met elkaar het terrein af te tasten, kleintjes ondereen, eer ze gaan praten met een van de grote jongens.

Angela Merkel blijft vast nog een tijdje zitten om de lopende zaken af te handelen.