N-VA lijkt sterker in het nastreven van Vlaams zelfbestuur dan in het invullen ervan

Dave Sinardet is professor politieke wetenschappen (VUB / UCLouvain Bruxelles). Zijn column verschijnt tweewekelijks, afwisselend met Alain Gerlache.

Toegegeven, het geriefelijke Europees Parlement is niet het gruwelijkste verbanningsoord dat je kan verzinnen. Toch vond ik het destijds iets triests hebben, hoe een schoorvoetende Geert Bourgeois naar Straatsburg werd verdreven, na zijn ene termijn als Vlaams minister-president. De founding father van de N-VA werd door zijn partijgenoten te geur- en kleurloos geacht om het voor Vlaams-nationalisten zo vitale Vlaamse bestuursniveau nog langer te belichamen.

Dat Vlaanderen onder zijn leiding naar de achtergrond verdween was voor de partij weliswaar geen drama, nee veeleer zelfs een voordeel: N-VA zat in die periode ook federaal mee aan de knoppen, een plaatje waarin een assertieve Vlaamse regering niet paste. Bovendien bleef het al bij al magere beleidspalmares van Bourgeois’ bewind op die manier onderbelicht.

Maar toen ze in 2019 een federale oppositiekuur zag opdoemen veranderde de partij het geweer écht van schouder: de Vlaamse regering moest eindelijk een zichtbaar en krachtdadig uitstalraam worden voor het Vlaamse zelfbestuur in het algemeen en de veranderingskracht van de N-VA in het bijzonder.

Omdat Bourgeois het Martelaarsplein enkel en alleen wou overlaten aan Bart De Wever, lanceerde de N-VA-voorzitter zichzelf plots uitdrukkelijk als nieuwe kandidaat-minister-president. Zo werden zowel Bourgeois als de Vlaamse kiezer bedonderd, want het was de man die de kiescampagne nochtans inging als federale kandidaat-premier die in feite in poleposition stond om de Vlaamse coalitie te leiden: Jan Jambon.

Als alom geroemde federale minister van Binnenlandse Zaken was hij immers opgezwollen tot ‘Sterke Jan’. Helaas bleek de man het voorwerp van een typische mediadynamiek: eenmaal je een positief imago hebt, kan je gerust fouten maken: worden ze al opgemerkt, dan ook geminimaliseerd. Tot dat opeens transformeert tot het tegenovergestelde, en je kleinste gebrek wordt opgepikt en uitvergroot. Jambon zelf is wellicht minder veranderd dan onze perceptie van hem: destijds overschat, nu onderschat.

Wat niet wegneemt dat niemand zijn minister-presidentschap succesrijk kan noemen. Behalve op één punt: onder Jambon werd het Vlaamse niveau daadwerkelijk zichtbaarder. Eindelijk. Nooit heb ik goed begrepen hoe een regio die zo bezeten is door autonomie uiteindelijk zo weinig belangstelling kan koesteren voor wat daarmee wordt aangevangen. Maar intussen verruilen de camera’s steeds vaker de Wetstraat voor het Martelaarsplein.

Die kritische aandacht is winst voor de Vlaamse democratie, maar minder voor deze Vlaamse regering. En nog minder voor de partij die ze leidt. Want het onverhoopte stikstofakkoord is allerminst het einde van de Vlaamse lijdensweg, zoals blijkt uit de verklaringen die de ministers daarover afgelopen weekend aflegden.

Naar goede Belgische traditie was het akkoord niet uit de printer gerold of het werd al tegenstrijdig geduid, wat ongetwijfeld ook het lot zal worden van de resultaten van het bijkomend onderzoek dat erin vervat zit. Later moet het dossier dus nog maar eens politiek getrancheerd worden.

Ach, was het alleen maar stikstof. Nee, een fundamenteel en almaar dieper gebrek aan vertrouwen ondermijnt de regering. Zoals Zuhal Demir bevestigde op Radio 1: “Er zijn diepe wonden geslagen”. Niet het minst door haarzelf.

Zeker, de ergernis bij N-VA over de destructieve strategie van de zieltogende christendemocraten is begrijpelijk. Maar een coalitiepartner een akkoord door de strot trachten rammen en zo zelfs uit de regering proberen te drijven, steunend op een mank juridisch advies, moet de grootste strategische blunder zijn sinds de Marrakesh-miskleun. Temeer daar de Vlaams-nationalisten hun minister-president duwden in een rol die hem niet ligt en hem nóg meer averij deed oplopen.

Niet dat het voor Jambon nog veel verschil maakt: dat hem eenzelfde sortie wacht als zijn voorganger is al een tijdje zonneklaar. Jambon lijkt een omgekeerde Leterme: die werd geprezen als Vlaams minister-president maar faalde federaal, wat toen werd gezien als bewijs dat de Belgische politiek veel hachelijker is dan de Vlaamse.

Jambon kende daarentegen als Belgisch vicepremier het onmiskenbare hoogtepunt van zijn politieke carrière, terwijl zijn Vlaamse minister-presidentschap zijn ondergang inluidde. Bestaat er een meer bevreemdend en kwellend lot voor een rechtgeaarde Vlaams-nationalist? En voor zijn partij, die na twee legislaturen aan het hoofd van de Vlaamse regering sterker lijkt in het streven naar Vlaams zelfbestuur dan in het invullen ervan?

Hoeveel werken over woke moet Bart De Wever de wereld in sturen om dat debacle nog uit beeld te kunnen houden? Drie jaar Sterke Jan deden binnen N-VA zowaar de heimwee groeien naar Discrete Geert.