Moeten we types als Cyriel Verschaeve of Leopold II blijven vereren met straatnamen?

Bart Eeckhout is hoofdredacteur van De Morgen.

Na Lanaken en Kortrijk heeft nu ook Puurs-Sint-Amands beslist om de Cyriel Verschaevestraat van naam te veranderen. Een uitstekend idee, waarvan hoogstens kan opgemerkt worden dat het besef dat een figuur als Verschaeve geen officiële verering verdient een tikje laat komt, 75 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog.

Dat de naam van Verschaeve uitgerekend al die tijd geëerd werd in de gemeente met het nazigevangeniskamp van Breendonk op het grondgebied is eigenlijk te gek voor woorden. Cyriel Verschaeve was niet zomaar iemand die per ongeluk tijdens de oorlog achter de verkeerde vlag aanliep. Hij droeg die vlag. Als voorzitter van de collaborerende Cultuurraad, als overtuigd volgeling van het nazisme en de SS wendde hij zijn invloed aan om jonge Vlamingen naar het oostfront te lokken. Daarvoor kwam nooit een excuus, en ook na zijn dood bleef Verschaeve een idool van antidemocratisch extreemrechts.

Het oorlogsverleden van Cyriel Verschaeve is, kortom, zwarter dan de donkerste nacht. Dat er nog altijd Cyriel Verschaevestraten bestaan, wijst er op dat een deel van Vlaanderen een verwrongen beeld blijft koesteren van die oorlogsgeschiedenis.

Dat verleden is blijkbaar zelfs nu nog altijd niet voorbij. Behalve het Vlaams Belang kon ook de lokale afdeling van N-VA in Puurs-Sint-Amands niet met een verandering van de straatnaam instemmen, ‘uit bekommernis voor het comfort van de straatbewoners’. Hoe ontroerend.

Het is de partij misschien ontgaan, maar een groot deel van de bevolking vindt het ook ‘niet comfortabel’ dat de wettelijke pensioenleeftijd wordt verhoogd of dat de woonbonus uitdooft. Het heeft N-VA niet verhinderd die maatregelen toch te nemen, overigens met legitieme argumenten. Dus, hoezo comfort? Het ongemak van een gewijzigd adreskaartje weegt niet echt op tegen de keuze om een ter dood veroordeelde oorlogscrimineel te blijven vereren.

Dit gaat, voor alle duidelijkheid niet over doodzwijgen en taboeïseren. De figuur Verschaeve kan niet genoeg bestudeerd en besproken worden, zodat we inzicht krijgen in zijn drijfveren. Maar moeten we zulke types ook blijven vereren met straatnamen, gedenkplaten of standbeelden? En ja, hetzelfde geldt overigens ook voor Leopold II, in een andere context eveneens symbool van een duister en moorddadig verleden.

Na Puurs-Sint-Amands zijn er nog drie Vlaamse gemeentes met een Cyriel Verschaevestraat. Eentje vindt het ook niet meer oké, eentje meent er met een verduidelijkend plaatje vanaf te zijn en eentje ziet nog altijd geen probleem. Dit is niet het grootste probleem in de wereld, maar dat maakt het omgekeerd ook niet ingewikkeld om het uit de wereld te helpen.

Het is nu 2020. Het is stilaan tijd dat de Vlaamse gemeenschap met onvertroebelde blik achterom kijkt naar het eigen verleden. Naar de goede tijden, zoals bijvoorbeeld de Van Eyck-expo ze toont, maar ook naar de duistere tijden.