Moeten we nu ook al begrip hebben voor selectief begrip?

Dave Sinardet is professor politieke wetenschappen (VUB/UCLouvain Bruxelles). Zijn column verschijnt tweewekelijks, afwisselend met Alain Gerlache.

Empathie. Als er iets is waar ons publieke debat vandaag meer dan ooit naar snakt, is het dat wel. Meer wederzijds begrip in onze gepolariseerde woordenstrijd: al jaren pleit ik ervoor.

Maar de voorbije dagen, bij het aanhoren van heel wat reacties op het schrappen van de ‘queer iftar’ in Antwerpen, merkte ik dat een overdosis inlevingsvermogen gevaarlijk kan overhellen naar contraproductieve vergoelijking.

Ik heb het dan niet over de afgelasting zelf door cultuurhuis De Roma en Merhaba, dat lgbtq+-mensen met een migratieachtergrond wil verenigen. Als deze organisaties een beslissing nemen die in de eerste plaats voor henzelf en hun maatschappelijke project een buitengewoon pijnlijke nederlaag moet zijn, mogen we ervan uitgaan dat de fysieke en andere bedreigingen ernstig genoeg waren.

Maar net daarom heb ik het veel moeilijker met begrip voor wie die geuit heeft. Gaandeweg ging dat in de media zelfs de boventoon voeren. Zo presteerde De zevende dag het zondag om enkel mensen met die invalshoek rond de tafel te zetten. ‘Ja, het is spijtig, maar mensen reageren vanuit hun eigen referentiekader en perspectief: ze zijn op een heel andere manier opgevoed, dus we mogen hen niet zomaar veroordelen omdat ze homoseksualiteit niet aanvaarden. Dat gaat in de moslimgemeenschap langzamer dan sommigen willen, maar het heeft nu eenmaal tijd nodig. Dat is niet onlogisch, we moeten dat begrijpen. Bij katholieken heeft dat ook even geduurd. En in Oost-Europa is er ook veel tegenstand tegen lgbtq+-rechten.’

Die sussende reactie heeft iets paternalistisch: ze komt erop neer dat veel moslims nog niet mee zijn, maar wel tot verstand zullen komen. Vraag is of zo’n evolutie er wel vanzelf komt: ook jongeren, die niet bepaald ‘in een andere tijd zijn opgegroeid’, hebben het er moeilijk mee.

Maar goed, ik wil voor zo’n begripvolle duiding tot op zekere hoogte nog… welja… begrip opbrengen.

Niemand verwacht dat alle moslims een queer iftar hartstochelijk toejuichen, noch dat ze zwijgen als ze dat maar niks vinden. Vrije meningsuiting geldt voor iedereen. Maar moeten we niet eerder steun betuigen aan de moslims die daardoor niet openlijk en gezamenlijk een belangrijk aspect van hun identiteit kunnen beleven?

En vooral: vergeten deze vergoelijkers niet één belangrijk detail? Maakt het voor hen dan geen verschil als de weerstand zich uit in fysieke bedreigingen? Mag begrip zó ver gaan dat we geweld als legitiem instrument aanvaarden in de maatschappelijke strijd? Is het niet verontrustend als we zelfs daar niet collectief een ondubbelzinnige grens trekken?

Er zit bovendien een inconsequente kant aan deze nuancerende houding tegenover homofobie. Want vaak komt ze van mensen die in zogenaamde ‘woke’-debatten niet bepaald aan de meest empathische kant te vinden zijn. Is iemand nog niet helemaal mee met alle finesses van de dekoloniseringsgedachte, dan zul je hen niét sussend horen zeggen: ja, maar we moeten dat begrijpen, die mensen zijn in een heel ander kader opgegroeid, dat neemt tijd.

Empathisch als ik ben wil ik ook in zo’n compromisloze opstelling best proberen in te komen, maar het is het één of het ander. Of moeten we nu ook al begrip hebben voor selectief begrip?

Je kan niet als heraut van het woke-denken iedereen kapittelen die per ongeluk een letter vergeet te vermelden in lgbtqia+ en tegelijk allerlei excuses verzinnen als mensen die achter dat acroniem schuilen fysiek bedreigd worden.

Ja, ik weet wel dat in de relativerende reacties op de ‘queer iftar’-controverse een begrijpelijke angst meespeelt om alle moslims als homofoob te stigmatiseren, wat koren op de molen zou zijn van extreemrechts. Maar het verdedigen van fundamentele vrijheden, zoals seksualiteitsbeleving, zou je nooit mogen laten afhangen van wie je daar wel of niet mee in de kaart speelt.

En zelfs zuiver strategisch is het niet snugger. Want waarmee denk je het Vlaams Belang het meest plezier te doen? Met het veroordelen van homofobe dreigingen, van waar ze ook komen? Of met het flagrant selectief opbrengen van begrip daarvoor?