Milieurecht en Oosterweel: zoek de fout

Milieurecht doet er niet toe in Vlaanderen. De afgelopen weken hebben dit duidelijk gemaakt. Je hoeft ook geen milieujurist te zijn om milieurecht te beoefenen. De expertencommissie-grondverzet bewees dit met haar advies over PFOS-verontreiniging door Oosterweel. De commissie schreef een niet-juridisch advies over juridische vragen. Waarom ook niet, we leven in het land van Magritte.

Het laagdrempelig houden van milieurecht is beslist een goede zaak. Daarom het voorstel om in deze zomerperiode het verhaal te brengen als vakantiepuzzel: ‘Milieurecht en Oosterweel: zoek de fout’. Zoals gebruikelijk bij dit soort puzzels vindt u onderaan de antwoorden gedrukt.

Bodemsaneringsnorm

De grondverzetcommissie gaat uit van een bodemsaneringsnorm voor industriegebied van 1.949 microgram PFOS per kilogram droge stof.

Fout. Bodemsaneringsnormen moeten eerst op hun milieueffecten worden onderzocht. Vlaanderen is nog niet gestart met dit milieueffectrapport. Er zijn dus nog geen bodemsaneringsnormen in zicht.

Fout. In het grondwater onder industriegebied mag maximaal 100 nanogram per liter zitten. Ter vergelijking: in de Italiaanse Miteni-zaak ging het om een grondwaterverontreiniging met 20.000 nanogram PFAS per liter (DM 17/7). In Zwijndrecht werd reeds 1.600.000 nanogram PFOS per liter in het grondwater gemeten.

De grondverzetcommissie gaat uit van een vergund Oosterweel-project met vergunde grondwateronttrekkingen.

Fout. De effecten van de 3M-verontreiniging werden niet onderzocht in het milieueffectrapport voor Oosterweel en zijn grondwateronttrekkingen. De vergunningen zijn daardoor onwettig.

Afval

De grondverzetcommissie gaat uit van een wettig hergebruik van de uitgegraven grond. Zij beschouwt de uitgegraven grond daarom niet langer als afval.

Fout. De uitgegraven grond, verontreinigd tot 70 microgram PFOS per kilogram droge stof, wordt niet in folie gewikkeld. De toepassing is daardoor niet ‘terugneembaar’. Dat is nochtans een basisvereiste voor ‘bouwkundig bodemgebruik’. De uitgegraven grond blijft daardoor afval, dat illegaal wordt achtergelaten.

Fout. De 3M-afvalhopen, het Palingbeek-slib en de uitgegraven grond, verontreinigd tot 1.000 microgram PFOS per kilogram droge stof, worden ondergebracht in een veiligheidsberm. Dat is onwettig: de Vlaamse bovengrens voor bouwkundig bodemgebruik bedraagt 70 microgram PFOS per kilogram droge stof. De afvalstromen blijven daardoor afval. De veiligheidsberm is een onvergunde stortplaats.

Beste beschikbare technieken

De grondverzetcommissie gaat uit van ‘beste beschikbare technieken’ en stelt dat er geen betere technieken bestaan.

Fout. Emissies moeten zo laag mogelijk worden gehouden op basis van ‘beste beschikbare technieken’. Als dat niet volstaat om normen voor milieukwaliteit en volksgezondheid na te leven, moeten méér dan ‘beste beschikbare technieken’ worden toegepast. Lukt dat niet, dan mag de activiteit niet plaatsvinden.

Saneren eerst

De grondverzetcommissie gaat ervan uit dat eerst kan worden gebouwd en daarna kan worden gesaneerd.

Fout. Vlaanderen heeft een precedent van strafrechtelijke veroordeling voor een kilometers verspreide grondwaterverontreiniging door een rubberverwerkend bedrijf dat decennialang elke dag al zijn gebruikte solventen weggoot. Deze sanering is al twintig jaar aan de gang en moet nog tien jaar doorgaan (DM 17/7). In een recent arrest over deze zaak oordeelde de Raad voor Vergunningsbetwistingen dat pas mag worden gebouwd nadat de sanering is uitgevoerd. Deze bodemsaneringstoets bij vergunningverlening gold ook bij Oosterweel.

Vlaams omgevingsminister Zuhal Demir kondigde aan bij Europa te zullen aankloppen over PFAS. Dat is meteen een goed moment om de Europese commissie, de andere Europese lidstaten en het Europees agentschap voor chemische stoffen (ECHA), op de hoogte te stellen van het Vlaamse hergebruik van PFOS op de Oosterweel-werf. De Europese wetgeving over ‘persistente verontreinigende stoffen’ verplicht Vlaanderen daartoe.

Het antwoord is al gekend: de met PFOS verontreinigde grond moet in een sarcofaag worden opgeslagen. Op de hoorzitting van 2 juli van de parlementaire onderzoekscommissie PFAS-PFOS, liet het afdelingshoofd van ECHA, professor Wim De Coen, daarover geen twijfel bestaan. Voor deze stelling gold géén ‘zoek de fout’-vraag. Jammer dat de grondverzetcommissie dat anders heeft begrepen.