Messi, Scaloni, Van Gaal en Grant Wahl: een terugblik op de Wereldbeker in zeven fragmenten

Simon Kuper is een Britse columnist van de Financial Times. Hij is de auteur van Soccernomics en The Barcelona Complex.

Ik heb de Wereldbeker van de eerste tot de laatste dag meegemaakt in Qatar. Wanneer ik er over tientallen jaren aan zal terugdenken, zijn dit enkele dingen die ik mij zal herinneren.

1. Het werk

Op een typische dag tijdens het toernooi werd ik om een uur of tien wakker (nadat ik de laatste wedstrijd van de vorige dag had verslagen) in mijn gedeelde appartement in een voornamelijk Indiase wijk in Doha. Ik ging dan met mijn beveiligde laptop (gekregen van mijn Britse krant om te vermijden dat iemand mijn informatie zou stelen) naar een coffeeshop in de buurt om bij het ontbijt aan het werk te gaan. Daarna was het aan één stuk door researchen en schrijven, tot het tijd werd om een Uber naar de eerste wedstrijd van de dag te bestellen. Later nam ik een persbus naar de late wedstrijd, die om tien uur ’s avonds begon. Tussen de bedrijven door probeerde ik een hap te eten in een mediacentrum – de kip biryani was erg lekker.

De tweede wedstrijd (en dit was de eerste Wereldbeker waarin ik het klaarspeelde om twee wedstrijden per dag te volgen) eindigde rond middernacht. Na lang wachten in het metrostation kon ik me eindelijk samen met fans uit vele landen in een wagon wurmen. Rond 2 uur ’s nachts lag ik in bed. Ik werkte zo’n 100 uur per week. Maar ik houd nu eenmaal van voetbal.

2. Het verblijf

Op een snikhete ochtend, in de eerste dagen van het toernooi, ging ik op bezoek bij een assistent-coach van de Argentijnse ploeg, een kennis van me. Om de ene of andere reden verbleven de arme Argentijnen in een voormalig home voor studentinnen van de universiteit van Qatar, een vuilwit, kazerneachtig gebouw. Gastarbeiders stonden in de blakende zon en bewaakten het gebouw alsof het een presidentieel paleis was. Ik werd als een potentiële terrorist behandeld. Na lang whatsappen met mijn vriend konden we elkaar eindelijk ontmoeten en een minuut of tien praten, in de schaduw bij hun oefenveld. Hij kon daar niet weg en ik vraag me af of hij tijdens heel het toernooi iets anders van Qatar heeft gezien dan de wegen naar de stadions.

Het verblijf is belangrijk, want het moreel is een grote uitdaging voor alle ploegen in de Wereldbeker. Tijdens een lunch in Doha legde een voormalige speler voor Engeland, die aan verscheidene toernooien had deelgenomen, het uit: veel voetballers houden eigenlijk niet van voetbal. Ze houden van het geld en de lifestyle maar niet van het oefenen, de stress, de tactische gesprekken en het leven in de kleedkamers. Maar tijdens een toernooi is er niets anders dan dat, elke dag en heel de dag lang. De man vertelde me dat Ben White, de Engelse verdediger die officieel “om persoonlijke redenen” naar huis was vertrokken, in werkelijkheid onder de stress was bezweken en zonder toelating het kamp had verlaten. White zal nooit meer voor Engeland spelen. Hij is een extreem geval, maar heel veel spelers in dit toernooi kenden dezelfde problemen. Het strekt de Argentijnse ploeg tot eer dat ze zich niet door haar trieste verblijf liet kisten.

3. Louis van Gaal

De beste coach van het toernooi was waarschijnlijk Louis van Gaal. Ik ben in Nederland opgegroeid en dit was de minst getalenteerde Nederlandse ploeg die ik in 45 jaar als Oranje-supporter heb gezien. Maar Van Gaal, die 71 is en aan een agressieve prostaatkanker lijdt, bracht hen tot op één penalty na in de halve finale.

In de loop van het toernooi kreeg hij de status van Nederlandse Nationale Schat. Hij voelde zich vrij om helemaal zichzelf te zijn – misschien wegens zijn ouderdom en ziekte – in al zijn prachtige onhandige, liefdevolle excentriciteit. Tijdens een persconferentie kuste hij zijn verdediger Denzil Dumfries op het voorhoofd. Een andere keer zat hij naast zijn aanvaller Memphis Depay en riep hij: “Ik kus hem op zijn mond”. Memphis wist zich met zichzelf geen blijf. We zullen Van Gaal waarschijnlijk nooit meer op een podium zien, maar we zullen hem niet vergeten.

4. Messi versus Weghorst

Na de grimmige kwartfinale van Nederland - Argentinië, zag iedereen de video van Leo Messi die een televisie-interview afbrak om naar iemand buiten beeld – het was de Nederlandse aanvaller Wout Weghorst – te schreeuwen: “Waar kijk jij naar, dommerik? Ga terug. Maak je weg.”

Het was de eerste keer dat we een Messi zagen die zich als Diego Maradona gedroeg. Er zit een verhaal achter. Na een wedstrijd die bij herhaling uit de hand liep, met wederzijdse geschimp tijdens de strafschoppen, bleven de spelers – vooral Virgil van Dijk en Nicolás Otamendi – ruziën in de zone van de kleedkamers. Een boze Messi ging op zoek naar Van Gaal en botste in de tunnel op Weghorst, die Messi om zijn shirt vroeg. Messi reageerde door hem uit te schelden. Later, tijdens het interview, stond Weghorst kwaad te kijken. In feite was Messi in de video die we zagen al gekalmeerd. Hij schold Weghorst alleen maar uit voor ‘bobo’, ‘dommerik’, een woord dat een beleefde persoon in het bijzijn van kinderen zou kunnen gebruiken.

5. De dood van Grant Wahl

Tijdens die wedstrijd, een meter of 40 links van mij, zag ik mijn Amerikaanse collega Grant Wahl sterven. Hij kreeg een hartaanval, net voor de verlengingen. Geschrokken journalisten in zijn buurt sprongen op en riepen om hulp, paramedici snelden toe. Ze probeerden Grant een half uur lang te reanimeren. Maar toen ik de volgende ochtend wakker werd, las ik op mijn telefoon dat hij het niet had overleefd.

Grant hield van voetbal. Dit is zijn laatste tweet, net na Weghorsts Nederlandse gelijkmaker in de laatste minuut: “Just an incredible designed set-piece goal.” Misschien heeft zijn liefde voor het spel hem zijn leven gekost. “Naar een spannende voetbalwedstrijd kijken, verhoogt de kans op een acute hartaanval met meer dan twee”, zei een studie over de Wereldbeker 2006 in Duitsland. Stel je het effect voor op een journalist van middelbare leeftijd die in Doha 100 uur per week werkt, alleen in de stadions eet en doorzet wanneer zijn lichaam hem in de steek begint te laten, zoals Grant zelf schreef. In het weekend dat hij doodviel, sneuvelde ook Khalid al-Misslam, een fotojournalist uit Qatar.

6. Kane mist penalty

In de kwartfinale tussen Engeland en Frankrijk moest Harry Kane, de kapitein van de Engelse ploeg, twee strafschoppen nemen. Noodlottig genoeg tegen de keeper die hem het best kende, Hugo Lloris. De twee hadden samen negen jaar voor Tottenham gespeeld. Ze moeten ontelbare strafschoppen hebben geoefend op het veld van de club in Enfield, in Noord-Londen.

Al dagen voor een wedstrijd beslist Kane waar hij een penalty zal plaatsen, als hij er een zal krijgen. Hij oefent er uren op, en dan is het zover. Hij schiet de eerste penalty tegen Frankrijk in de rechtse hoek van het doel. Maar voor de cruciale tweede strafschop, wanneer Frankrijk met 2-1 leidt en er slechts enkele minuten resteren, heeft hij een probleem: wat moet hij de tweede keer doen? Hij weet dat Lloris zijn gebruikelijke strategie kent en besluit de moeilijkst te stoppen maar ook riskantste penalty te proberen: hoog en hard. Hij schiet over de lat. Kylian Mbappé lacht en Frankrijk wint.

In het internationale voetbal hangen jaren werk aan een zijden draadje. De grootste kans van Kanes generatie om een Wereldbeker te winnen, ging verloren door een penalty tegen de verkeerde keeper. Zo wreed zijn Wereldbekers.

7. De puzzelstukjes vallen ineen

Toen hij na de meest waanzinnige finale van een Wereldbeker Messi op het veld omhelsde, kon de Argentijnse coach Lionel Scaloni zijn tranen niet bedwingen. “Ik verwachtte niet dat we wereldkampioen zouden worden”, zei die kleine, keurige, bescheiden man later tijdens de persconferentie. “Maar nu zijn we het”.

Terwijl Messi eindelijk zijn bestemming heeft bereikt, de beste voetballer die de grootste prijs wint, heeft Scaloni zijn triomf haast aan het toeval te danken. Hij was een bijna vergeten voetballer die enkele keren voor zijn land had gespeeld. Tijdens de vorige Wereldbeker was hij de assistent van de toenmalige manager van de Argentijnse ploeg, Jorge Sampaoli. Dat toernooi werd een ramp voor de Albiceleste. Kylian Mbappé, toen 19 jaar, maakte gehakt van de ploeg die met 4-3 in het Russische Kazan de boot in ging. Mbappés sprint van zeventig meter, in zeven seconden recht door de Argentijnse verdediging, leverde hem een strafschop op en maakte hem in één klap wereldberoemd.

Na dat fiasco stelde de berooide Argentijnse voetbalbond Scaloni aan als coach, omdat hij goedkoop was en ze hem toch al in dienst hadden. Het zou maar voor even zijn, tot ze een echte coach hadden gevonden. Scaloni had enkele maanden nodig om een tactisch systeem te vinden, maar anders dan sommige coaches met een grotere reputatie was hij geen narcist en kon hij naar goede raad luisteren en zich bedenken. Messi’s vriend sinds zijn tienertijd, de al wat oudere vleugelspeler Angel Di Maria, die eerst buiten de ploeg werd gehouden, bleef bellen om te vragen te mogen terugkeren. Uiteindelijk gebeurde dat, ook al begreep hij nog altijd niet hoe een verdediging werkte.

De stukjes van de puzzel vielen samen. Vorig jaar werd Argentinië Zuid-Amerikaans kampioen en scoorde Di Maria de enige goal in de finale tegen Brazilië. Vorige zondag, op zijn 34ste, scoorde hij opnieuw in een andere finale. Hij huilde tijdens de viering, misschien omdat hij zich de lange jaren van ontgoochelingen herinnerde naast Messi in blauw en wit. Scaloni’s ploeg heeft slechts één van haar laatste 43 wedstrijden verloren, haar eerste treffen in de Wereldbeker, tegen Saudi-Arabië.

Tijdens de persconferentie bedankte Scaloni zijn familie, zijn personeel, zijn dorp. En hij sprak ook over zijn land, dat naar sommige maatstaven nu armer is dan toen hij 44 jaar geleden werd geboren en waar de inflatie in de buurt van 100 procent komt. “Voor Argentinië is voetbal niet zomaar voetbal, zodat we moeten vieren. Dit is slechts een spel, het leven gaat door en de problemen van ons land zullen niet weggaan”.

Wat hij ook met de rest van zijn leven doet, dit zal altijd zijn mooiste avond blijven.