Liz Truss kocht zich extra tijd op congres, maar haar positie is wankel

“Ze was geweldig!” “Nee, ik ben nog niet gerustgesteld.” “Ik herinner me Thatcher nog. Dat was pas een leider!” Het zijn enkele van de verschillende reacties die ik sprokkelde na de toespraak van de Britse premier Liz Truss op de partijconferentie van de Conservatives in Birmingham. De premier won voor zichzelf vooral tijd met haar slottoespraak, maar die tijd is kort.

Moeite om de zaal te vullen

De partij moest moeite doen om de kleinste van de twee grote zalen in het congrescentrum te vullen. Leden die hadden postgevat in een ruimte waar een groot scherm hing om de toespraak live te tonen, mochten tot hun verrassing toch plaatsnemen in de conferentiehal. Bovenin de zaal bleven verschillende rijen leeg. Volgens een oudere congresganger is het van de late jaren negentig geleden – de woestijnjaren voor de Tory’s toen Tony Blair onbetwist in Downing Street verbleef – dat de opkomst voor de eindtoespraak van de partijleider zo laag was.

Truss sprak beter dan iedereen verwachtte. Ze kwam soms zelfs bevlogen over, maar het is algemeen geweten dat de premier niet de grootste orator is. De gave om een menigte enthousiast te maken, zoals Boris Johnson dat zonder enige moeite kon, is haar vreemd. Maar haar – korte – rede slaagde er wel in om haar tijd te kopen. Dat is mede dankzij de protesteerders van Greenpeace die haar toespraak onverwacht onderbraken. De menigte jouwde hen uit en porde Liz Truss aan met : “Go on, Liz!” en een staande ovatie. Truss gooide er een grapje bij en dat werkte. Maar ondanks het lachende handgeklap van haar supporters kan je weinig anders besluiten dan dat haar positie nu al vrij wankel is.

Complotten smeden

De dagen die voorafgingen aan dit traditionele orgelpunt beloofden immers weinig goeds voor de premier. “Ik denk dat ze ontslag neemt tijdens de toespraak”, zie iemand me. Bijzonder ongeloofwaardig, maar het toont aan hoe beperkt het vertrouwen in Liz Truss is. Het congres voelde niet aan als een verbroedering van gelijkgezinden, maar als een bijeenkomst van mensen die een complot tegen het opperhoofd beramen. “Als je het mij vraagt, dan vind ik niet dat ze kan aanblijven’” de jongeman in een perfect zittend maatpak – waarvoor ik hem complimenteerde – verpinkte niet. “Rishi Sunak voorspelde hoe de markten zouden reageren op haar financiële plannen. Hij zou beter de winkel van haar overnemen.”

Anderen zijn dan weer boos op de anti-Trussliga: “Het is de schuld van Michael Gove. Hoe durft hij haar zo openlijk aan te vallen!” Gove verklaarde op de nationale televisie dat hij niet zinnens was de minibegroting van de de premier te steunen. De minister van Binnenlandse Zaken, Suella Braverman, vergeleek Gove op een van de randevenementen van het congres met de illustere Romein Brutus, de vertrouweling die de aanslag op Julius Caesar had beraamd.

Volgens de journaliste Tania Gold hing vooral de schaduw van Boris Johnson over de conferentie: “Geloof me maar: dit is Boris aan het werk. Hij duwde de kandidatuur van Liz Truss naar voren, omdat hij verduiveld goed weet dat ze het zou verprutsen. De partij zal daarom snakken naar zijn terugkeer.” Die stelling krijgt kleur wanneer je met verschillende mensen van de achterban praat: “Ik heb niet gestemd in de leiderschapsverkiezingen. Boris is mijn premier en zij teren nu op zijn verkiezingsoverwinning en op zijn meerderheid.” “Boris moet terugkeren!”

Zenuwachtige Tory’s

Het team rond de huidige premier hoopt dat de eerste tekenen van succes voor haar economische plannen duidelijk worden in de komende weken. Als de financiële markten traag maar gestaag evolueren in het voordeel van het overheidsbeleid, dan kan het kabinet zeggen: “Zie je wel!” In het conservatieve weekblad The Spectator lees je dat de premier nog tot Kerstmis de tijd heeft. Als er tegen dan geen tekenen van verbetering zijn, dan is die tijd om. Sommigen zien daarom ‘Rishi by Christmas’, anderen een interim-premier om de schade te beperken mocht het tot vervroegde verkiezingen komen.

Dat na nog geen maand zo wordt gedacht over het prille leiderschap van Liz Truss toont vooral aan dat de Conservatives stuurloos zijn en in electoraal slechte papieren zitten. De partij die het hebben van de macht ziet als een natuurlijke staat heeft een hemelse schrik om die macht te verliezen.