Laten we misschien het volgende uitproberen voor het 22/3-proces: twee soorten volksjury’s

Elke dag brengt ons dichter bij de ultieme catch 22. Waar vinden we 36 Franstalige Brusselaars die bereid zijn over te gaan tot een supplementaire lockdown door zich zeven à negen maanden van hun omgeving af te zonderen en zich voltijds te wijden aan het proces rond de aanslagen van 22 maart? Hoe valt te vermijden dat er onder die 36, van wie er 24 voor spek en bonen bij zitten, geen stoelendans met ziektebriefjes ontstaat? Want dan is het: stoppen en herbeginnen.

Het is een beetje ironisch dat uitgerekend het Openbaar Ministerie (OM), de vertegenwoordiger van ons allemaal, bij monde van federaal procureur Frédéric Van Leeuw dit proces aangrijpt om het einde te bepleiten van een systeem waarin willekeurig gelote vertegenwoordigers van ons allemaal controle uitoefenen op het verloop van de rechtsgang. De volksjury is een kind van de Franse Revolutie. Die wou de macht breken van een elite die willekeurig burgers onthoofdde, louter omdat die zich hadden verzet tegen die elite. In die tijd waren de meeste mensen ongeletterd en daarom dient tot vandaag voor een volksjury het hele strafonderzoek oraal te worden overgedaan. Daarom duurt het zo lang. Daarom is alles openbaar. En transparant.

Juryleden kunnen vandaag heus wel lezen. Laat dat bij het herbedenken van de procedure alvast een uitgangspunt zijn. Je kunt de aanklacht van het OM makkelijk vooraf even mailen in plaats van urenlang te staan voorlezen, zoals nu. Of in het geval van dit nakende proces: dagenlang.

Er zijn nog andere uitgangspunten. Het is niet zo lastig om een consensus te vinden over assisenzaken die deden walgen of juist hartsprongetjes veroorzaakten. Denk aan de Leuvense jury die neurochirurg Mehrnaz D. naar de therapie stuurde in plaats van de gevangenis. Of de Gentse jury op het euthanasieproces. Denk ook aan de parachutemoord. Of recentelijk nog: de veroordeling van Alinda Van der Cruysen voor dubbele moord, zonder hard bewijs en vooral op grond van framing van hoe zij 29 jaar geleden was. Door recht te doen spreken via buikgevoel.

Laat ons misschien het volgende uitproberen: twee soorten volksjury’s. Erkent de verdachte de feiten, maar heeft hij of zij er een uitleg voor waar de wetgever geen rekening mee hield, loot dan twaalf burgers. Wordt het misdrijf gecontesteerd, is er twijfel of de juiste verdachte wel in de box zit, loot dan vooral geen burgers. Ga voor twaalf experts op het gebied van bewijskracht: toxicologen, pathologen, criminologen. Het debat zal niet zo lang meer hoeven te duren. En het kan schriftelijk.

Het is helder dat de assisenprocedure moet worden hervormd, maar de vele directe en indirecte slachtoffers van 22/3 blijven straks hopelijk niet achter met het gevoel dat hun leed is omgezet in een instrument voor een systeemcrash. Moet dit werkelijk zeven à negen maanden duren?