Kerstversiering met de hoofden van Steven, Erika en Marc, ‘omdat virologen de boom in kunnen’

Marc Van Ranst is viroloog aan de KU Leuven. Zijn column verschijnt tweewekelijks, afwisselend met die van Els van Doesburg.

“Onozelen aap wie denk jij dat jij zijt met jou schijtvaccins straks word het weer lockdown dan gaat jou kop eraf.” De broers Fernand en Staf stellen zelden teleur. Sinds het begin van de pandemie schreven ze 122 boze, onbeleefde en vaak agressieve e-mails. Het was een saaie zondagnamiddag, en ik was hen ondertussen spuugzat. Via hun naam en e-mailadres vond Google op 2dehands.be hun advertentie voor een bagagerek. En een telefoonnummer.

“Hallo, met Fernand, met wie spreek ik alstublieft?”

“Met Marc Van Ranst.”

“Zeg, godverdomme, hoe geraakt de GEMS nu ook al aan mijn telefoonnummer? Staf! Staf!! ’t Is die Van Ranst!”

“Gewoon gevonden op internet, Fernand. Is uw bagagerek al verkocht?”

“Daar komt ge tweedes voor, iemand van Peer is dat rek woensdag al komen opladen.”

“Ik bel niet voor uw bagagerek, Fernand, ik bel voor uw e-mails. Die zijn onbeschoft, en het zou fijn zijn als je zou stoppen met mij e-mails te sturen.”

“Enkel als gij stopt met lockdowns en de mensen te kloten, gij sè jan-mijn-voeten.”

Enfin, we keuvelen wat heen en weer, en ik probeer Fernand gerust te stellen dat er geen nieuwe lockdown komt omdat de covidgolven nu veel minder ernstig zijn als in 2020.

“Welke krant lees jij, Fernand?”

“Kranten zijn te duur; dat kan mijnen bruine niet trekken. Ik lees alles op die gratis nieuwssites; die zijn even goed.”

Wanneer we iets uitleggen op De zevende dag of in een artikel in De Morgen, denken we al te vaak dat we ons uiterste best hebben gedaan om de bevolking te informeren. Dat is niet zo. Een groot deel van onze bevolking leest geen kranten, het VRT-journaal vinden ze te saai, en Familie overlapt met Terzake. We onderschatten hoeveel mensen zich voor hun dagelijkse portie fakenieuws richten tot clickbait-nieuwssites, complottheorieënwebsites, of regelrechte leugenpulp.

Redactie24.be en Nieuws365.be zijn voorbeelden van clickbait-sites. De titel is telkens een teaser, gevolgd door een of andere uit verband getrokken quote of foto: “Marc Van Ranst is wel erg close met deze Familie-actrice” (Ik sta na een toneelpremière braafjes samen met Leah Thys op een foto). “Steven Van Gucht heeft vreselijk nieuws: helft van de mensen zou dat niet overleven” (Een compleet overdreven interpretatie van de sterftekans wanneer er een H5N1-epidemie zou komen).

De kerels van NineForNews.nl verzinnen nepnieuws: “Het eerste covidtribunaal gaat van start: Eindelijk! Kijken!” (Over een paar advocaten die een bizar toneelstukje opvoeren, en op die manier donaties van argeloze burgers proberen af te troggelen) of “Parlementslid: de strafzaken tegen coronapolitici gaan beginnen” (Een leugen van een Brits parlementslid en antivaxer).

De lezertjes van PNWS lazen deze journalistieke pareltjes: “Marc Van Ranst bekent dat hij een bh draagt”, en “Steek eens een viroloog in je boom” (met zelf te vouwen kerstversiering met de hoofden van Steven, Erika en Marc, “omdat de GEMS-leden de boom in kunnen”). Niveau.

Via Facebook, Twitter en YouTube delen mensen gretig de halve leugens en hele onwaarheden van fake-newswebsites. Na jarenlange blootstelling aan deze fake-newscornucopia en de arglistige socialemedia-algoritmes ontwikkelen zij een steeds meer bizarre latrelatie met de werkelijkheid. Uiteindelijk leidt dit dan tot een definitieve breuk met de realiteit. De nepnieuwssites zijn een moderne plaag voor onze maatschappij: een leugenkanker.

Wat zijn de smeermiddelen van deze nepnieuwsmotor? Advertentie-inkomsten, donaties, en vermenigvuldiging van het nepnieuws door complotfanatici. De bazen van Redactie24 verdelen jaarlijks honderdduizenden euro’s advertentie-inkomsten. De stichting Viruswaarheid van de Nederlandse complotfanaticus Willem Engel verdiende jaarlijks meer dan 400.000 euro. Het maakt Engel niet uit dat hij uitgelachen wordt door de overgrote meerderheid van de bevolking. Als 0,23 procent van de Nederlanders jaarlijks 10 euro doneert, dan zit Engel met vier ton comfortabel in de slappe was.

Hoe ging het verder met Fernand en Staf? We spraken af dat wanneer zij ergens iets lezen over Covid-19 dat hen overstuur maakt, zij mij een tekstberichtje mogen sturen. Ik bel hen dan op, en dan praten we. En dat werkt. Ook voor mij heeft dit een voordeel: ik weet dan wat we overal best nog eens wat beter uitleggen. Fernand en Staf schrijven geen onbeleefde e-mails meer. Het zijn ondertussen vrienden geworden. En we leefden allemaal nog lang en gelukkig.