Je kiest je vijand beter zorgvuldig

Schrijvende medemens Guillaume Van der Stighelen en marktonderzoeker Jan Callebaut schrijven om beurten de column op vrijdag.

Het moet zijn dat er een mediahandboek is voor politici waarin aanbevolen staat af en toe een uitspraak te doen over een tegenstander. Bij elk interview hoor je de hersencellen kraken om toch maar zo snedig mogelijk uit de hoek te komen en vinnige beelden te bedenken. De gedachte daarbij is dat er onherstelbare schade wordt aangericht aan de overkant. Tenslotte hebben de Vlaams-nationalisten historische winsten geboekt met slogans als 'Laat je niet strikken', en als er iets is wat de Franstalige socialisten nog bij elkaar houdt, is het het feit dat ze laarzen horen stampen telkens als een Vlaams-nationalist het woord neemt. Maar wat er in dat handboek niet bij staat, is dat het beter werkt als je je vijanden zorgvuldig kiest.

In 1991, de week na wat in de volksmond bekend staat als Zwarte Zondag, zit ik in een café ergens tussen het Sint-Jansplein en het Stuivenbergziekenhuis in Antwerpen. Het soort café dat u kent uit reportages van Jambers, waarin mensen met ontbrekende tanden eens flink hun gedacht mogen zeggen over hun Noord-Afrikaanse buren. Zo'n café dus. Zelfde toog. Zelfde lagen rook die er hangen. Zelfde misnoegde cliënteel, netjes verdeeld over de vele tafeltjes. Allemaal de blik gericht op het televisiescherm dat hoog in de hoek hangt, boven een neonreclame van brouwerij De Koninck.

Het is opvallend stil in het café. De patron heeft de jukebox uitgezet en de televisie luid. Er wordt door bekende politici nagepraat over de verkiezingsuitslag en wat zij noemen 'het onrustbarende succes van extreem rechts'. Zes procent en nog wat na de komma. Een kopstuk van de socialisten komt aan het woord. Zijn partij kreeg klappen, maar hij wil niet dat men daar te dramatisch over doet. Het is tenslotte vooral een Antwerps verschijnsel en daarbij, zegt hij: "Wie stemt er op die partij? Dat zijn ongeschoolden en mensen met een IQ lager dan tachtig." Met zijn zware stem benadrukt hij hun onbelangrijkheid.

Ik ben op dat ogenblik een reclamejongen met groeiend succes en vind het in de eerste plaats goed gevonden. Ik lach zelfs even. Haha, dom volk dat op het Vlaams Blok stemt. Maar ik ben in dit café de enige die lacht. De rest van de stamgasten kijkt onbewogen toe. Dit is een kopstuk van hun partij, de partij van de kleine man. Waarom richt hij zijn pijlen op zijn eigen achterban? Het geeft hem vele herhalingen in nieuwsuitzendingen en de volgende dag worden zijn woorden gretig aangehaald door de grootste kranten. Maar intussen schenken de leiders van het Vlaams Blok warme koffie in hun hoofdkwartier, "dan moet ge thuis de stoof niet aansteken, madammeke".

Nog een voorbeeld, deze week op Radio 1. De uitgedaagde voorzitter van dezelfde socialisten wordt geïnterviewd over onder andere de grote onvrede die er heerst binnen zijn partij. "Vind tien mensen die vieze verhalen willen vertellen en vind een journalist die daar een beeld van de partij aan wil ophangen." Met die omschrijving verweert hij zich tegen de reeks die Yves Desmet voor deze krant schreef aan de hand van getuigenissen en dertig jaar ervaring als politiek journalist. Snedig en vinnig, dat wel. Maar ten koste van een heleboel mensen die het goed voorhebben met een partij die zoekende is.

Goeie slag, verkeerde vijand. Alweer. En dat op het meest ongelukkige moment voor deze partij om van voorzitter te veranderen.