Is het niet stilaan tijd dat Boris Johnson zijn eigen quarantaine doorbreekt?

De Britse premier Johnson verkeert in zwaar weer: een falende corona-aanpak, het ontslag van topadviseur Dominic Cummings, het uitblijven van een brexitakkoord met de EU, en nu ook nog een quarantaine. Wordt het geen tijd dat Johnson zijn andere quarantaine, als opportunistische einzelgänger, doorbreekt?

Hij verhult het vaak met spitse retoriek, maar Johnsons omgang met ideeën is nogal flexibel. In de brexitcampagne besliste hij pas op het allerlaatste moment om zich aan te sluiten bij het Leave-kamp. Zijn inschatting bleek juist te zijn: het gaf hem grotere profileringskansen dan bij Remain, net zoals hij eerder als Europa-correspondent de grootste onzin schreef over de EU om naam te maken als journalist.

Ook zijn sociaal-economische ideeën zijn ambigu. Johnson profileert zich graag als One Nation Conservative, een sociaal voelende partijstrekking die de werkende klasse wil behoeden voor de uitwassen van de vrijemarkteconomie. Zo’n boodschap kan twijfelende Labour-kiezers over de streep trekken, waar Johnson in slaagde bij de verkiezingen vorig jaar.

Paaien

Alleen volgt zijn beleid die ideeën niet noodzakelijk. De premier kondigde weliswaar enkele investeringen aan in het economisch achtergestelde Noord-Engeland, maar zullen ze uitgevoerd worden en doen ze meer dan zijn pas veroverde kiespubliek paaien? Gematigde (One Nation-)partijgenoten schoof hij dan weer botweg aan de kant. Prominente posities worden nu ingenomen door rechtse hardliners zoals Jacob Rees-Mogg of door veeleer jonge krachten die hun ambt aan Johnson te danken hebben. Dat laatste geeft veel ruimte aan niet-verkozen adviseurs met open toegang tot de premier (zoals Cummings) om het beleid mee te sturen.

De radicale brexitkoers die deze Britse regering vaart, gooit dan weer de toekomstvisie die in het referendum werd voorgespiegeld overboord. Naadloze toegang tot de Europese eenheidsmarkt, vrij werken en reizen in de EU, ongezien voordelige handelsakkoorden met wereldmachten, een snel akkoord met de EU gedicteerd door de Britten…, niets van dat alles krijgen de Britten voor elkaar. Integendeel, een harde brexit is nadelig voor de gewone Brit, die zijn herwonnen soevereiniteit zal kunnen vieren met hogere werkloosheid en zwakkere consumentenrechten. Tot zover Johnsons zelfverklaarde sociale idealen.

De brexitsaga is tekenend voor het beleid van Boris. Als de argumenten achter de retoriek wegvallen, blijven enkel utopische verhalen over. De toekomst na brexit zal, voor wie Johnson gelooft, nog altijd even fantastisch zijn, ook al zijn alle randvoorwaarden daarvoor verdampt. Net zo met corona. De Britten zouden kudde-immuniteit opbouwen met de spirit waarmee ze de Blitz van Hitler overleefden. Daarna zou een ‘world beating’ testsysteem hen van corona redden. Ook hier volgen de resultaten het discours niet.

Boris is Boris

Achter de forse retoriek schuilt géén daadkrachtige bestuurder met een heldere visie: Johnson is een pragmaticus die zijn positie navigeert volgens zijn tomeloze ambitie. Boris blijft Boris, en hij kan die verpakking hechten aan zo goed als elk idee. Daardoor hangt hij af van ideeënleveranciers en strategen.

Met Cummings luisterde Johnson naar een politieke anarchist, die lak heeft aan structuren (zoals de EU of een ministerraad) en zelfs aan rechtsregels. Sommigen hopen dat een minder radicale en minder volatiele strekking Cummings kan opvolgen. Maar zou het geen idee zijn voor Johnson om eindelijk zijn inhoudelijke quarantaine te doorbreken, zelf de touwtjes in handen te nemen en een coherente visie te ontwikkelen? Er is voor alles een eerste keer.