Is er een alternatief voor het islamitisch regime in Iran?

Al vijf maanden al houdt de onrust in Iran aan. Aan de onderdrukking en het staatsgeweld van het islamitisch regime komt geen einde; berichten over chemische vergiftigingen van meisjes op scholen is slechts de jongste episode in de recente geschiedenis van Iran. Is er oppositie van betekenis, en staat die klaar om het roer over te nemen? De vraag klinkt almaar luider, en verdient een weloverwogen antwoord.

De oppositie is vandaag voornamelijk zichtbaar onder de Iraanse diaspora. Op 2 februari heeft een groep van acht Iraanse oppositiefiguren tijdens een bijeenkomst aan het Georgetown University Institute for Women, Peace and Security (GIWPS) formeel de handen in mekaar geslagen om een alliantie tegen het islamitisch regime te vormen. Het gaat om Masih Alinejad (journalist en vrouwenrechtenactiviste), Abdullah Mohtadi (secretaris-generaal van de Iraans-Koerdische partij Koumala), Shirin Ebadi (Nobelprijslaureate in 2003), Hamed Esmaeillion (activist wiens dochter en echtgenote werden gedood bij de in 2020 door de Iraanse Revolutionaire Garde neergehaalde vlucht PS752), Nazanin Boniadi en Golshifteh Farahani (actrices en activistes), Reza Pahlavi (verbannen kroonprins), en Ali Karimi (profvoetballer). De acht werken aan een charter waarin de aspiraties van de demonstranten in Iran zijn gegrondvest.

Twee van hen - Esmaeillion en Alinejad - waren op 20 februari aanwezig in Brussel, waar duizenden Iraniërs uit heel Europa betoogden om het pleidooi om de Iraanse Revolutionaire Garde (IRG) op de terreurlijst te plaatsen kracht bij te zetten. Samen met N-VA-parlementslid Darya Safai en Ali Reza Akhondi (Zweeds parlementslid Center Party) waren zij de boegbeelden van deze betoging.

Net zoals bij vorige manifestaties in Berlijn en Straatsburg steunt de Iraanse diaspora het omverwerpen van het islamitisch regime met als centrale leuze ‘Vrouw, Leven, Vrijheid’. Deze nieuwe beweging is ook gekend als de Mahsa Zhina Amini-revolutie, genoemd naar de Koerdisch-Iraanse vrouw die vorig jaar stierf ten gevolge van geweld door de zedenpolitie. De dood van deze jonge vrouw leidde tot grote protesten in het hele land.

Zowel tijdens de protesten in Iran als de betogingen van de Iraanse diaspora, is er steeds gesteld dat er geen westerse inmenging gevraagd wordt. Het verbijsterde dan ook veel Iraniërs toen er tijdens de betoging van 20 februari 2023 aan het Schumanplein in Brussel, Amerikaanse afgevaardigden de toespraken van uitgerekend George Bush Junior en John Bolton op de tribune voor de Iraanse betogers voorlazen. De organisatoren hadden dit niet op voorhand aangekondigd.

Nadien verscheen ook Theo Francken (N-VA) - die door Darya Safai uitgenodigd was - met een korte toespraak op het podium. Het bleef voor veel demonstranten een raadsel wat zijn rol binnen de ‘Vrouw, Leven, Vrijheid’- beweging precies is. Veel Iraniërs proberen momenteel, uit vrees voor hun leven, Iran te ontvluchten en in West-Europa asiel te verkrijgen. En ja, dit gebeurt dikwijls op een illegale manier want hoe kan je als Iraanse politiek vluchteling op een legale manier naar Europa immigreren?

Een week later, op 28 februari 2023, werd slechts één lid van de Iraanse oppositiealliantie in de Belgische Kamer verwelkomd. Francken plaatste diezelfde dag een tweet met een foto van zichzelf naast de kroonprins, Reza Pahlavi, en Darya Safai: “The Iranian people have enough of the religious dictatorship of the ayatollahs. Change is coming. The democratic and secular forces of Iran will prevail.”

In december 2022 hees Darya Safai één van de vormen van de Iraanse vlag in de gemeente Boom. Dit terwijl er noch in Iran, noch bij de oppositie in het buitenland consensus over de toekomstige vlag van Irans nieuwe staatsbestel bestaat. Bovendien is het uitgerekend de Vlaams-nationalistische partij die komaf wil maken met de Belgische monarchie en voor confederalisme strijdt die de komst van de kroonprins Reza Pahlavi - die slechts een deel van de Iraanse oppositie vormt - steunt en op de meest politiek formele plaats van België, de Belgische Kamer, een forum geeft.

De afgelopen weken zat het er binnen de Iraanse diaspora bovenarms op. Er vielen grote woorden als een “herhaling van de geschiedenis” maar dan deze keer in de andere richting dan in 1979. Volgens sommige oppositiegroepen proberen de aanhangers van de verbannen kroonprins Reza Pahlavi, de monarchie in Iran via een staatsgreep opnieuw te installeren en alle andere oppositiegroepen in binnen- en buitenland de mond te snoeren.

Afgelopen donderdag, 23 maart, tijdens de Europese top, betoogden opnieuw duizenden mensen tegen het Iraanse regime. Ze eisen nogmaals dat de EU de Iraanse Revolutionaire Garde op de lijst van terreurorganisaties plaatst. Deze betoging toont net als de vorige aan dat ze er - ondanks alle meningsverschillen - in slagen om de stem van de demonstranten in Iran te zijn.

Staat de oppositie klaar om het over te nemen wanneer het regime zou vallen? Binnen de alliantie van de Iraanse diaspora zijn er alvast veel noodzakelijke discussies tussen de prominente oppositiefiguren gaande. De hamvraag blijft natuurlijk wat er zich in het binnenland afspeelt. De prominente oppositiefiguren die er zijn, zitten in de gevangenis, zoals de internationaal gekende Iraanse mensenrechtenactiviste Narges Mohammadi en mensenrechtenadvocate Nasrin Sotoudeh. De geschiedenis van de Iraanse oppositie in het binnen- en buitenland binnen de ‘Vrouw, Leven, Vrijheid’-beweging moet nog geschreven worden. Dit verhaal is niet ten einde.