Is de inflatie voorbij? Opgelet voor de gevreesde loon-prijsspiraal. Die spiraal zou in België sterk kunnen zijn

Paul De Grauwe is professor aan de London School of Economics. Zijn column verschijnt tweewekelijks.

De inflatie daalt. In januari bedroeg die nog ‘slechts’ 8,05 procent. Dat is een stuk lager dan het inflatiecijfer van december, dat op 10,35 procent stond. Goed nieuws dus. Eigenlijk is het nieuws nog beter. De inflatie is op dit ogenblik nog veel sneller aan het dalen. Dat vraagt wat uitleg.

Het inflatiecijfer van januari meet de procentuele stijging van de consumptieprijsindex van januari 2023 ten opzichte van de prijsindex een jaar eerder (januari 2022). Die 8,05 procent inflatie van januari meet dus de prijsstijgingen die zich in de loop van een heel jaar hebben voorgedaan.

We kunnen ons echter ook de vraag stellen met hoeveel de consumptieprijsindex in januari 2023 is gestegen ten opzichte van december 2022. Dan komen we tot het cijfer van 0,1 procent. We kunnen dat cijfer op jaarbasis uitdrukken door het met twaalf te vermenigvuldigen. (Dat is wel niet helemaal juist, maar ik heb in deze column onvoldoende ruimte om dat uit te leggen.) Dan bekomen we een maandelijks inflatiecijfer van 1,2 procent in januari 2023 dat kan vergeleken worden met het jaarlijkse inflatiecijfer van januari 2023 (8,05 procent), en dat is veel lager. We zien nu dat sinds november 2022 dit maandelijks inflatiecijfer dicht bij nul lag. Het was zelfs lichtjes negatief in november en december van vorig jaar. Dat betekent dus dat in de laatste drie maanden de inflatie eigenlijk is verdwenen.

De oorzaak daarvan zit hem in de evolutie van de energieprijzen. Die zijn in november en december spectaculair gedaald en dat zien we haast onmiddellijk in de maandelijkse inflatiecijfers. Die recente evolutie wordt slechts heel geleidelijk zichtbaar in het jaarlijkse inflatiecijfer. Dat laatste is eigenlijk een gemiddelde van de maandelijkse inflatiecijfers gedurende het hele vorige jaar. En daar zitten maanden in van heel hoge inflatie. Het jaarlijkse inflatiecijfer van januari dat 8,05 procent bedraagt, wordt dus nog altijd beïnvloed door de zeer hoge maandelijkse inflatiecijfers opgetekend gedurende 2022.

Het nieuws over inflatie is dus spectaculair goed. De maandelijkse inflatiecijfers schijnen er op te wijzen dat de inflatie sinds november 2022 is verdwenen in België. We observeren hetzelfde fenomeen in de eurozone en de VS. Enige voorzichtigheid is wel geboden met deze conclusie. Om drie redenen.

Ten eerste is de scherpe daling van de maandelijkse inflatie uitsluitend te wijten aan de spectaculaire recente daling van de energieprijzen. Zijn we zeker dat die daling permanent is en dat een heropflakkering niet meer zal gebeuren? Uiteraard weten we dat niet. Dergelijke nieuwe opstoten in energieprijzen (zoals ook in andere grondstoffenprijzen) zijn mogelijk. Niet te vroeg victorie kraaien dus.

Ten tweede zijn de prijzen van een aantal goederencategorieën wel sterk blijven stijgen. De voedselprijzen, bijvoorbeeld. Het maandelijkse inflatiecijfer voor voeding stond nog op het heel hoge niveau van 26 procent in november 2022. In december daalde dit cijfer wel sterk tot amper 1,6 procent. Is dit een begin van kentering in de voedselprijsstijgingen? Too early to tell.

Ten derde is er nog de gevreesde loon-prijsspiraal. Die spiraal zou in België wel sterk kunnen zijn. De automatische loonindexering zorgt immers voor een relatief snelle aanpassing van de lonen aan de prijsindex, en die aanpassing zal in vele sectoren de kosten doen stijgen. De bedrijven die het kunnen, zullen dan ongetwijfeld hun prijzen verhogen. Wat op zijn beurt de lonen zal doen stijgen, enzovoort.

Die loon-prijsspiraal kan dus de inflatie weer aanwakkeren. Of dat wel degelijk gebeurt, zal afhangen van de verdere evolutie van de maandelijkse inflatiecijfers. Als die dicht bij nul blijven, zoals in de laatste drie maanden, dan zullen er niet veel loonaanpassingen aan de prijsindex meer gebeuren gedurende 2023 en zal de spiraal snel afnemen.

Het nieuws over inflatie leidt dus tot een gematigd optimisme. Het inflatiespook lijkt onder controle. Hoe zal de Europese Centrale Bank hierop reageren? Het lijkt een uitgemaakte zaak dat de ECB in februari de rentevoet met een extra 0,5 procent zal optrekken. Maar nadien? Als de snelle daling van de inflatiecijfers zich doorzet, zou het kunnen dat dit de laatste rentestijging wordt dit jaar. Dat zou ook de kansen voor een sterkere economische conjunctuur verhogen. Goed nieuws alom. Ik word bevangen door een onweerstaanbare vlaag van optimisme.