In een wereld in verandering blijft België noodgedwongen stilstaan. Dit gokspel met onze welvaart blijft niet goed aflopen

Voor Pieter Timmermans, gedelegeerd bestuurder van werkgeversorganisatie VBO, was het, naar hij zelf zegt, lastig ontwaken omdat een “destijds falend systeem bij ambtenarij (...) nu de privésector wordt opgelegd”. Hij heeft het over de afschaffing van het verplichte ziektebriefje voor wie maar één dag afwezig blijft van het werk. Dat ziektebriefje wordt maar voor de helft afgeschaft, want in kleinere ondernemingen blijft het verplicht. Tot ‘opluchting’ van Danny Van Assche, de collega van Timmermans bij Unizo, die een pandemie van maandagzieken vreesde.

De afschaffing van het ziektebriefje is niet bepaald de grote, rode revolutie. Nederland kent het ziektebriefje niet, Noorwegen schafte het af. Merkwaardig genoeg is de economie er niet ingestort. Werkgevers vertrouwen erop dat werknemers hun job doen, klaar. Een verplicht attest voor kort ziekteverzuim bezorgt zieken een hoop gedoe en overwerkte dokters onnodige werklast. Het is een kleine, nuttige maatregel om het leven wat eenvoudiger te maken. Oei oei, zeggen de werkgevers. En dus kunnen de Belgen het stellen met een typerend Belgische halve maatregel.

De discussie over deze ene kleine ingreep typeert waarom het zo lastig is om dit land in beweging te krijgen. Nog voor iemand vooruit wil, staat een ander op de rem. ‘Het gestolde land’ noemen economen Kristof Smeyers en Erik Buyst België in hun standaardwerk over de vaderlandse economische geschiedenis. Alle hervormingen worden dusdanig vertraagd en ingekapseld dat stilstand nog vaak het hoogst haalbare resultaat is.

En zo kon premier Alexander De Croo in zijn State of the Union veel aankondigen, maar een echte, grote hervorming zit er ook ditmaal alweer niet in. De verantwoordelijkheid voor dat immobilisme wordt meestal bij politici gelegd. Maar de sociale partners - werkgevers en werknemers - spelen een minstens zo belangrijke rol in dat proces. Want ook de vakbonden lieten zich gelden. Zo is bijvoorbeeld de beslissing over flexibiliteit in de werkweek of de versoepeling van de nachtarbeidsregels in de e-commerce alweer verdaagd naar verder sociaal overleg.

Neen, nachtarbeid in distributiehallen is niet prettig en behoeft eerbare spelregels. Maar het is wel een sector die (veel) werk verschaft aan mensen die op onze arbeidsmarkt altijd eerst overboord gaan. De pakjes komen nu dan maar vaak uit de buurlanden.

Het is een interessante vraag of al die slepende compromissen België op het huidige welvaartsniveau gebracht hebben, dan wel of ze grotere welvaart verhinderen. Dat het Belgische systeem in acute crisissituaties een buffer biedt die erger voorkomt, is wel zeker. Maar stilaan doemt ook een andere analyse op.

In een wereld in verandering blijft dit gestolde land noodgedwongen stilstaan. Dit gokspel met onze welvaart blijft niet goed aflopen. De verantwoordelijkheid reikt verder dan de regering alleen.