In een kaalgeplukt Europa vallen voor de Noren ook geen zaken meer te doen

Bart Eeckhout is hoofdcommentator.

Het blijft een bizarre gril van de kalender. Juist op een moment dat we van de ene zomerse warmtegolf naar de volgende surfen, breken de prijzen voor elektriciteit en gas absolute records. Een toxische cocktail van oorlog (schaarse aardgas), klimaatverandering (droogte) en pech (uitvallende kerncentrales in Frankrijk) jaagt de marktprijzen op naar een welhaast absurd niveau. En dan moet de winter nog komen.

De dolgedraaide energiemarkt blijft niet zonder impact. Gezinnen kijken nerveus naar het moment waarop de afrekening voor stroom en gas in de bus valt. Maar ook energie-intensieve bedrijven – van chemiereus tot warme bakker – vragen zich af of de productie stilleggen niet minder pijn doet dan voortwerken.

Beterschap is niet meteen in zicht. Volgens premier Alexander De Croo (Open Vld) staan we voor “vijf à tien” moeilijke winters. In die ruime schatting klinkt wanhoop en onmacht door. Tegenover een op hol geslagen markt vermag een premier nu eenmaal niet veel. Dat hetzelfde geldt voor een minister-president of een bondskanselier is een schrale troost. De wetenschap dat ook de Fransen, Nederlanders, Duitsers of Britten onder de prijsschok zuchten, helpt onze facturen niet omlaag. Regeringen hier en in de buurlanden proberen de prijsexplosie te milderen, maar eveneens hier en in de buurlanden blijken de diverse beleidsopties duur en vaak weinig effectief.

De hele crisis met beleid wegtoveren zal niet lukken, tenzij we het land het budgettaire ravijn in storten – en dan nog. Dat wil niet zeggen dat we door angst verlamd moeten wachten tot de hemel op ons hoofd valt. Burgers kunnen het eigen leed wat verlichten door toch de eigen consumptie wat te versoberen, en de regering kan bestaande crisistarieven wat verfijnen en verbreden, zodat zoveel mogelijk mensen tegen energiearmoede beschermd worden.

Controversiëler is wellicht het idee om, op Europees niveau, toch eens na te denken over een prijsplafond. Met name met buurland-gasleverancier Noorwegen zouden er afspraken moeten worden gemaakt over een stabiele maximale prijs, die gerust een eind boven de normale prijs mag liggen, maar toch ook een eind onder de zotte prijzen die nu gelden. De Noren zouden dit jaar zo’n 18.000 euro per hoofd van de bevolking verdienen aan de energiecrisis. Een flinke bonus als dank om Europa in uitdagende tijden van gas te voorzien is hen van harte gegund, maar deze bedragen doen duizelen.

Een ‘herschikking’ dringt zich op. Noorwegen zou moeten beseffen dat het er geen enkel belang bij heeft om heel Europa tot de bedelstaf te dwingen en wellicht ook politiek te versplinteren. In een kaalgeplukt Europa vallen voor de Noren ook geen zaken meer te doen.

Dan nog moeten we beseffen dat de crisis niet afgewend zal zijn. Maar door de prijsschok wat voorspelbaar en hanteerbaar te maken zal op zijn minst veel onrust uit de Europese samenlevingen weggezogen worden.