In de VS is de rechtse respons op Covid-19 bijna identiek aan de rechtse respons op global warming

Je zou de visie van Donald Trumps regering en de rechtse media op het coronavirus zo kunnen samenvatten: “Het is bedrog. En als het geen bedrog is, stelt het toch maar weinig voor. En er iets tegen doen, zou de economie vernietigen. En het is de fout van de Chinezen.”

Geeft dat een gevoel van déjà vu? Het lijkt inderdaad sterk op de visie van Trump en rechts op de klimaatverandering. Hier een tweet van Trump uit 2012: “Het idee van de klimaatverandering is door en voor de Chinezen uitgevonden om de Amerikaanse industrie kapot te maken.” Bingo: het is bedrog, er iets tegen doen zal de economie vernietigen en het is de schuld van China.

Het hoeft de epidemiologen die alarm slaan over het virus trouwens niet te verbazen dat rechts hen van complotten tegen Trump of tegen de vrije markt beschuldigt. De klimaatwetenschappers worden ook al tientallen jaren uit die hoek aangevallen.

De rechtse respons op Covid-19 is dus bijna identiek aan de rechtse respons op de klimaatverandering. Maar wat zit er achter die ontkenning?

Ik heb onlangs een boek geschreven over de ‘zombie-ideeën’ in de Amerikaanse politiek – ideeën waarvan meer dan afdoend is bewezen dat ze fout zijn, en die dus dood horen te zijn, maar die toch blijven rondschuifelen en de hersenen van de mensen opeten. De hardnekkige dwaalgedachte dat belastingverlagingen voor de rijken wonderen doen voor de economie en automatisch worden terugverdiend, is daar een voorbeeld van. De grootste en gevaarlijkste zombie is natuurlijk de klimaatontkenning. En Covid-19 heeft alle zombies weer op de been gebracht.

Waanzin

Hoe dat komt? De kracht die de meeste zombies overeind houdt, is onverholen winstbejag. De lofzangen op belastingverlagingen worden min of meer direct betaald door de miljardairs die ervan profiteren. De klimaatontkenning wordt vrijwel volledig door de industrie van de fossiele brandstoffen gefinancierd.

Maar wat levert het minimaliseren van de gevaren van een pandemie op? Misschien zijn er miljardairs die denken dat een ontkenning van de crisis hen financieel voordeel kan opleveren. Net voor Trumps angstaanjagende oproep om het land tegen Pasen weer uit de startblokken te doen schieten, had hij een telefonische vergadering met een groep beheerders van beleggingsfondsen – die hebben hem misschien verteld dat stoppen met social distancing goed zou zijn voor de markt. Dat is waanzin, maar je mag de hebzucht van die lui nooit onderschatten.

De miljardairs hebben ook goed verdiend aan Trumps belastingverlagingen. Misschien zijn ze bang dat de economische schade van het coronavirus Trump een verkiezingsnederlaag zal bezorgen en ze daarna meer belastingen zullen moeten betalen.

Toch vermoed ik dat de rampzalige respons op Covid-19 minder met rechtstreeks eigenbelang te maken heeft dan met twee indirecte manieren waarop het pandemiebeleid aan rechtse zombie-ideeën gekoppeld is.

Geen overheidsinterventie

Ten eerste is een politieke beweging die bijna volledig stoelt op ideeën waarvan elke expert weet dat ze fout zijn, verplicht om een houding van minachting tegenover experts te cultiveren. Als je spot met wetenschappers die de gevolgen van belastingverlagingen of van de uitstoot van broeikasgassen onderzoeken, ga je vanzelf ook spotten met wetenschappers die de verspreiding van een pandemie onderzoeken. Dat verklaart ook waarom wetenschap hatende religieuze conservatieven zo centraal staan in het moderne conservatisme – wat een belangrijke rol gespeeld heeft in Trumps verzuim om te reageren.

Ten tweede zijn de conservatieven er heilig van overtuigd dat er een soort halo-effect rond geslaagde overheidsmaatregelen ontstaat. Ze vrezen, en waarschijnlijk hebben ze gelijk, dat als een overheidsbeleid in één bepaald domein effectief blijkt, de kiezers meer zullen openstaan voor overheidsinterventies in andere domeinen. Een krachtig beleid tegen het virus zou dus in de toekomst sociale programma’s populairder kunnen maken.

Daarom is rechts vaak tegen overheidsinterventies gekant, zelfs als die duidelijk in het algemeen belang zijn en niets met inkomensherverdeling te maken hebben. Ze willen gewoon niet dat de kiezers zouden zien dat de overheid iets goed doet.

Het komt er dus op neer dat, zoals bij veel dingen die Trump doet, de verschrikkelijkheid van de man in het Witte Huis niet het hele verhaal achter zijn verschrikkelijke beleid is. Ja, de president is onwetend, incompetent en rancuneus. Ja, hij heeft een volslagen gebrek aan empathie. Maar zijn blunderende aanpak van de pandemie heeft evenveel te maken met de aard van de beweging die hij dient als met zijn persoonlijke gebreken.

© 2020 The New York Times Company