Ik vraag me af wat we eigenlijk verlangen van zo’n ‘next day delivery’

Jana Antonissen is journalist. Haar column verschijnt wekelijks.

Dagcrème, een tweedehands kopie van Hugo Claus’ Het jaar van de kreeft, een elektrische wimperkruller, sportschoenen en -legging: met dank aan de schreeuwerige Black Friday-aanbiedingen zijn mijn onlineaankopen deze week nogal eclectisch.

Alles werd binnen de 48 uur bezorgd. De sneakers en legging heb ik ondertussen alweer teruggestuurd, ze zaten namelijk niet zo lekker.

Hoewel ik prepandemie ook wel eens online bestelde, kreeg ik de smaak pas echt te pakken tijdens de eerste lockdown. Aangezien mijn leven toen gereduceerd was tot werken en afwisselend dating- of meditatie-apps afschuimen, bracht consumeren enige verlichting.

Aangezien ik toen bij mijn vader verbleef, gingen die uitspattingen helaas niet onopgemerkt voorbij. Zonder te kloppen stormde hij om de andere dag mijn geconserveerde tienerkamer binnen, onderwijl “alwéér een pakje” briesend. Met vuurrode wangen die desondanks de dopaminezuchtige voorpret waarvoor ik het allemaal deed niet konden verdrijven, nam ik de prijzige troostpakketjes in ontvangst.

Bezorgschaamte, zo omschreef journaliste Annette Wiesman het gevoel dat ze plaatsvervangend ervaarde bij het ongebreidelde bestelgedrag van haar kinderen. Haar artikel werd vergezeld van getuigenissen van Gen Z’ers die dagelijks online shoppen.

“Ik ben echt wel bezig met de klimaatopwarming en let bijvoorbeeld op mijn vleesconsumptie, maar onderneem dus niet echt actie om mijn onlinekoopgedrag te veranderen”, vertelde er eentje. “Ik heb nog wat extra duwtjes nodig, vrees ik, om het goede te doen.”

Met de inval van de sociale inspectie bij pakjesdiensten PostNL en DPD kregen wij, de enthousiaste onlineshoppers, deze week een serieuze duw in de rug. Uitbuiting, zwartwerk en kinderarbeid blijken de keerzijde van supersnelle thuisbezorging. Een verrassing kun je dat bezwaarlijk noemen, maar nu die sociaalrechtelijke inbreuken officieel zijn vastgesteld, wordt wegkijken toch moeilijker.

Ook de consument moet in eigen boezem kijken, zo klinkt het nu.

Ik vraag me af wat we eigenlijk verlangen van zo’n next day delivery. Willen we het, gewoon omdat het kan? Of is er meer aan de hand?

Wanneer ik gedachteloos mijn Word-werkdocument wegklik om dagcrème en, waarom ook niet, vitaminesupplementen in mijn virtuele winkelkarretje te laden, waan ik me productief. Even snel bestellen, zo verlies ik geen tijd met een bezoekje aan de apotheek.

Volgens de Duitse socioloog Hartmut Rosa leven we in een cultuur van voortdurende versnelling en beschikbaarheid. In onze neoliberale, wetenschappelijk-technologisch hoogstaande samenleving is alles altijd en overal quasi onbeperkt beschikbaar. Maar dit put mens en planeet uit; leidt tot vervreemding.

Rosa pleit voor meer onbeschikbaarheid, zodat we ons vaker laten verrassen. Waar we echt nood aan hebben, is een diepgaande verbinding met de omringende wereld. Dergelijke resonantie ervaart Rosa in de natuur, kunst en religie.

Ik wil dit weekend toch nog eens naar een winkel waar je de kleren kunt aanraken, wie weet weergalmt daar ook wel wat.