Ik denk aan mijn broeders en zusters in Nederland en België, die zien: als het erop aankomt zijn wij de klos

Ivo Victoria is schrijver van Alles is oké. Hij woont en werkt in Amsterdam. Zijn column verschijnt tweewekelijks.

Ik had een dromerige kerstcolumn in gedachten, die ik op mijn laptopje zou tikken terwijl onze oude, trouwe Saab ons naar Bretagne voerde, alwaar wij de kerstdagen doorbrengen. Fruits de mer, crêpes, rotsen, stranden en menhirs, en daar dan sfeervol bij zwijgen terwijl het haardvuur knapt. Maar toen we in de mistige ochtend de Pont de Normandie afzeilden, bereikte mij een appje van de chef Meningen: “Cultuur weer op slot: zou je daarover een ronkend stukje willen schrijven? Graag op 4.500 tekens, zodat we het groot kunnen lay-outen? Groet!”

Goddamnit. Dat had ik weer. Natuurlijk had ik het nieuws gelezen. Ik had er, haast obligaat, wat bij gezucht. Valt er nog iets over te zeggen wat niet al honderd keer is gezegd? Hoelang is het geleden dat ik op deze plek schreef: “Ik ben kunstenaar maar eerlijk: ik ben ze kotsbeu, alle betogen over de waarde van kunst, alle ronkende woorden over hoe kunst ons anders naar de wereld laat kijken, hoe ze ons kan begeesteren, troosten, ontroeren, hoe ze ons laat nadenken en beseffen wat het betekent om een mens te zijn. Men wil niet luisteren. Men luistert al decennialang niet. Laten we stoppen met het uit te leggen.”

Even kijken: dat was in mei 2020. Ach, mei 2020, je zou er melancholisch van worden. Toen de eerste versoepelingen na de eerste lockdown werden doorgevoerd en er aan steunmaatregelen nog – checks notes – oh kijk, helemaal niks geregeld was voor de cultuursector die al drie maanden dicht was. Wat is er sindsdien toch veel of nee, pardon, totaal niks veranderd. Wel in de cultuursector zelf natuurlijk: men heeft zich driedubbel geplooid met CO₂-meters, ventilatiesystemen, aangepaste publiekstromen. Men heeft overlegd, geïnformeerd, compromissen gesloten. Maar is onze politiek wezenlijk anders naar de culturele sector gaan kijken? Is haar idee erover veranderd? Nope. De cultuursector is het kind dat zich in duizend bochten wringt om de goedkeuring van papa te krijgen, maar die zit met zijn trappist voor de tv F.C. De Kampioenen te kijken.

Ik schrijf dit terwijl wij op de snelweg naar Caen ternauwernood een everzwijn ontwijken; de mist is weggetrokken, een ijzige zon verlicht het desolate landschap. Hierover had ik in mijn kerstcolumn mooi wat kunnen mijmeren, maar nu zie ik op Twitter dat fragment met Frank Vandenbroucke voor de camera van de VRT. Hij zegt tegen de journalist: “Ik nodig u uit om de beslissingen te nemen.” Vrij vertaald: “Doe het dan zelf, hé.” Een kleuterklasargument. De Nederlandse coronaminister Hugo de Jonge (die zei een tijdje terug: “Je kunt toch ook thuis een dvd’tje opzetten?”) zal met ontzag hebben toegekeken.

Als Belg in Nederland volg ik het beleid in beide landen. Aanvankelijk begon Nederland het best. Heldere communicatie, intelligente lockdown, snelle resultaten. Precies wat je van een goed georganiseerd land mocht verwachten, terwijl failed state België wat aanrommelde en zijn minister van Volksgezondheid iets met ‘dramaqueen’ tweette. Daarna gaf Vandenbroucke het Belgische coronabeleid een nieuw elan, met af en toe iets wat op een visie leek, terwijl Nederland verviel in wankel reactiebeleid. Nu, met omikron onder ons, grijpt juist dat labiele Nederland krachtdadig in, terwijl België hervalt in symboolpolitiek. Het zou fascinerend zijn als het niet zoveel onnodige doden kostte.

We cruisen door het ruige Bretoense laagland. In de verte bieden metershoge kliffen moedig weerstand aan de immer beukende zee. De komende week worden we hier de eigenaars van een oude boerderij en plein milieu de rien (nee, wij zijn niet rijk, wij hebben een klein beetje veel geluk gehad) met een stuk grond waaruit een heuse bron ontspringt.

De symboliek lag voor het oprapen, had mooi in zo’n kerstcolumn gepast. Iets over het verlangen naar een nieuw, zuiverder leven – dat werk. Het mag niet zijn. Ik denk aan mijn broeders en zusters in Nederland en België, die wederom zien: als het erop aankomt zijn wij de klos. Er zijn nu eenmaal meer kiezers die op café of restaurant willen, meer kiezers die een kerstfeest willen met kalkoen, kroketjes en zatte nonkel Jos, meer kiezers die winkelen en kerstmarkten belangrijker vinden dan theater, concert of bioscoop. Dat is waar onze beleidsmensen op sturen.

Bovendien: ze bestaan toch nog? Ja, dat is misschien nog het állerergst: dat de culturele sector nog steeds bestaat, dankzij zijn vindingrijkheid en veerkracht. Het geeft onze overheden alleen maar een argument om hem nog verder de keel dicht te knijpen; ze redden zich wel. En nu mondje dicht, en haal mij nog een trappist. Papa wil F.C. De Kampioenen kijken.