Idee voor het onderwijs: uitgestroomde leraren zoetjesaan laten terugspoelen

Het lerarentekort doet denken aan de mop van de man die zijn sleutel zoekt in het schijnsel van een lantaarn. Als een vriend hem vraagt waar hij hem verloren heeft, antwoordt hij dat hij het niet weet, maar dat in het licht zoeken in elk geval makkelijker is. Waar zoeken we de oplossing voor het lerarentekort? Bij de zij-instromers. Daar brandt blijkbaar de lamp.

Ook deze vergelijking gaat niet helemaal op. Een, het lerarentekort zullen we moeten oplossen met een lang aangehouden strategisch beleid op meerdere vlakken, niet met een bestaande eenvoudige oplossing. Twee, de straatlantaarn is een vaststaand gegeven; het licht in het onderwijsdebat richten politici en opiniemakers. Wij, onderwijsmensen, moeten ons wat vaker een dubbelrol toe-eigenen: die van sleutelzoeker en die van bijlichter in onze zoektocht naar andere deeloplossingen.

Winst van de terugkeerder

Dat het Vlaams onderwijsbeleid stilaan meer aandacht aan aanvangsbegeleiding besteedt, toont het groeiend besef aan dat niet-gekwalificeerden naar je voordeur proberen te lokken lastig is, als ondertussen gekwalificeerden zich naar je achterdeur reppen. Maar we beseffen niet dat een terugkeerder drie keer winst oplevert. Toch is het zo. Het is 1) een gekwalificeerde leraar extra; 2) een mogelijke bijkomende reden om in het onderwijs te blijven en 3) iets dat het onderwijs aantrekkelijker maakt voor wie eraan denkt leraar te worden.

Dat neemt niet weg dat in Vlaanderen anno 2022 amper aandacht is voor de stille reserve van gekwalificeerde leraren die niet of niet meer in het onderwijs werken. Hooguit kijken politieke partijen, koepels en vakbonden naar de leraren die deeltijds werken en die mogelijks gemotiveerd kunnen worden om voor een voltijdse opdracht te kiezen. Ook voor dit deelprobleem van het lerarentekort bestaat geen enkelvoudige oplossing, laat staan dat die voor alle vroegere uitstromers soelaas zou brengen. Dat neemt niet weg dat we iets kunnen ondernemen dat weinig kost noch een groot risico op schade inhoudt.

Omkering

Een van de belangrijkste redenen om een job in het Vlaamse onderwijs op te geven zijn de lastige of grote klassen, de minst aantrekkelijke uurroosters en de resttaken die ze toebedeeld krijgen. Voor zover het beleid daar iets over zegt, is de boodschap dat de opdrachtverdeling onder de autonomie van de school valt; de school die men impliciet verwijt een slecht personeelsbeleid te voeren.

De recente aankondiging dat starters in de toekomst minder les zullen moeten geven voor een voltijdse opdracht is enkel retorisch sterk. Een groep leraren minder lesuren laten geven vergroot op korte termijn het lerarentekort, tenzij de opdracht van de anderen evenredig verzwaard wordt. Niets daarover. Een beleid dat geen opdrachtverlichting belooft maar erop toeziet dat de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen zou geloofwaardiger zijn.

Maar vroeg of laat komt iedereen tot het besef dat wie te lang op zijn vermeende verworven rechten staat finaal mee ten onder gaat in de crisis, tenzij hij op de brede rand van zijn pensioen après moi le déluge roept.

Gewoon verloren?

Een reden wegnemen waarom iemand ooit vertrokken is, haalt die persoon daarom nog niet terug. De redenen die leraren uit het onderwijs drijven, worden opgesomd in het SONO-onderzoek ‘De loopbaan van onderwijsprofessionals’. Het vele werk, de stress en de als overdreven aangevoelde administratie horen ons niet wanhopig te maken. Het werk zal haalbaarder worden als starters en herintreders een passender opdracht krijgen en als de planlast effectief aangepakt wordt. Trouwens, wie terugkeert of dat overweegt te doen, is rijper en heeft op andere levensdomeinen vaak al meer stabiliteit gevonden.

Het is mogelijk dat veel mensen niet willen terugkeren naar het onderwijs, waar ze een crisissituatie beleefd hebben. Maar er zullen er zijn voor wie er niets mooier zou zijn dan terugkeren, to finish what they’ve started, want veel uitstromers geven aan dat ze een job in het onderwijs - werken met jongeren, hen iets aanleren – nog altijd waardevol vinden.

Missing link

We weten uit onderzoek hoe belangrijk zelfeffectiviteit - of het gevoel dat je je vak beheerst - is. Wie er jaren uit is, maakt zich daar terecht zorgen over.

Een Odisee microcredential voor potentiële herinstromers in het secundair (voortgezet) onderwijs is daar een antwoord op. Toppers willen niet als een amateur terugkeren. Ze beseffen dat ze niet alleen hun professionele competenties van vroeger moeten reactiveren, maar ook actualiseren. Ze willen er staan op het vlak van didactiek, zorg en e-learning.

Een zekere job laten staan voor een onzeker bestaan, gaan ze geen twee keer doen. Die mensen willen eerst weer proeven van het onderwijs, voor ze hun huidige job opgeven en hopelijk wat vakantie opnemen om stage te lopen als ze goed begeleid worden. Voor wie de test meevalt en voelt dat de onderwijsmicrobe nog kriebelt, liggen vandaag de scholen en de opdrachten voor het uitkiezen.