Hoe kan een conservatief een anarchist zijn? Of een anarchist conservatief?

Joachim Pohlmann is woordvoerder van Bart De Wever (N-VA) en schrijver van Een unie van het eigen. Zijn column verschijnt wekelijks.

George Orwell omschreef zich graag als een 'tory anarchist'. Een term die ik als puber even graag met meer baldadigheid dan kennis op mezelf plakte. Want echt nadenken over de interne tegenspraak van die benaming deed ik niet.

Hoe kan een conservatief namelijk een anarchist zijn? Of een anarchist conservatief? Iets klopt er niet. Pas toen ik me verdiepte in het werk van Ernst Jünger kreeg ik enig vat op de betekenis van de conservatieve anarchist. Of zoals Jünger die benoemde: 'de anarch'.

Jünger kwam tot de slotsom dat het individu niets meer kan inbrengen tegen de macht van de technologie en de staat, het kan er enkel nog door vermorzeld worden. De anarchist koestert wellicht de illusie dat hij door openlijk verzet absolute vrijheid kan bereiken; maar hij zal falen.

Bovendien kunnen we niet zonder gezag, want er is geen alternatief. Werkelijk absolute vrijheid eindigt in de hobbesiaanse oorlog van allen tegen allen, tirannie of een mengeling van beide.

Jünger maakte de analogie van de triptiek 'anarchist, monarch, anarch'. De anarchist is de antagonist van de monarch, die hij wenst te vernietigen. De anarch is niet de antagonist van de monarch, maar zijn antipode. De anarch en de monarch hebben hetzelfde doel: ze willen heersen.

Maar de monarch wil heersen over velen, de anarch enkel over zichzelf. Ze kunnen co-existeren, zolang ze uit elkaars domein blijven. De anarch verzet zich niet tegen gezag, hij heeft het nodig. Discipline, zelfredzaamheid en controle over het eigen lot zijn z'n bestaansvoorwaarden.

De anarch weigert te vertrouwen op de staat of eender welke externe kracht om in zijn levensonderhoud te voorzien. Werk is een noodzakelijkheid, maar evenzeer een tijdelijke functie die op elk moment kan opgezegd worden.

Zijn arbeid is niet zijn persoonlijkheid, ook al brengt het maatschappelijk aanzien met zich mee. De anarch is geen heremiet die in ontbering leeft, al kan rijkdom hoogstens een dekmantel en geen doel zijn. De werkelijke vijand is onze geestelijke armoede.

En dat is dan weer het onderscheid met de burgerman, met wie de anarch faciaal samenvalt. De burgerman ontleent zijn eigenwaarde wel aan zijn maatschappelijke positie en schikt zich steeds naar wie boven hem staat. Ideeënrijkdom is voor de bourgeois bijkomstig, of erger: overbodig.

De anarch baant zijn eigen weg, stil, verdoken en wellicht subversief. Modes, meningen en machthebbers veranderen voortdurend en zijn daarom volstrekt irrelevant. Door innerlijk onaangeroerd te blijven, herovert de anarch controle op een wereld die geregisseerd wordt buiten het individu om.

De anarch is een handleiding om te overleven in een omgeving die niet zozeer fysiek als wel geestelijk vijandig is. In plaats van opgave of terugtrekking, biedt Jünger een vossenhol dat uitzicht geeft over het landschap waarin de anarch moet bewegen.

Het is de ideologische onderbouwing van 'niemands meester, niemands knecht'. Het gaat verder dan de toogrebellen die op hun begrafenis 'My Way' van Sinatra laten spelen, terwijl ze in realiteit hun hele leven braaf in de pas hebben gelopen. Maar niet veel verder.

Het is uiteindelijk de aanvaarding van het status quo. Een anarch nestelt zich in een comfortabele want onuitgesproken opstandigheid. Zijn opgestoken middelvinger bestaat eruit lurkend aan een pijp in een chesterfield te zitten met een glas cognac in de hand en een verboden boek op de schoot.

Als middenklasserevolutionair kan ik daarmee leven.