Historicus Idesbald Goddeeris: ‘Oekraïne kan het paard van Troje voor Europa worden’

Oud-kolonel Roger Housen pleitte er deze week voor om de wapenleveringen aan Oekraïne op te drijven, de Russische infrastructuur digitaal te saboteren en Russische huurlingen in Afrika met een kruisraket te confronteren. Johan Depoortere reageerde meteen met enkele treffende tegenargumenten. Het wordt hoog tijd voor een politiek debat.

Zo’n debat moet zich laten leiden door rationele argumenten. Door de oorlog maken die echter steeds meer plaats voor een emotionele krijgstaal die bulkt van de simplismen. Boris Johnson kon het niet beter illustreren dan in zijn speech voor het Oekraïense parlement op 3 mei. Hij had het over de strijd tussen goed en kwaad. Nochtans kan zo’n oorlogsdiscours meteen doorprikt worden.

Het Westen vereenzelvigt zich met het goede, maar toont eigenlijk ook zijn dubbele standaard. We kopen geen olie meer bij de Russen en kloppen aan bij de Saudi’s alsof er fundamentele verschillen zijn tussen Jemen en Oekraïne of tussen Jamal Khashoggi en Aleksandr Litvinenko.

Rusland is de boeman en wordt terecht veroordeeld voor het brute geweld. Maar elders in de wereld is er ook begrip en ziet men de NAVO – die mordicus vasthield aan uitbreiding naar het oosten – evenzeer als een agressor of imperialist.

De huidige nadruk op de tegenstelling tussen Rusland en Europa sluit aan bij het verleden. Niet alleen in de Koude Oorlog, maar ook tijdens de Great Game van de negentiende eeuw vormde het Westen zijn identiteit door zich af te zetten tegen Rusland, dat werd voorgesteld als de antipode van alles waarvoor het Westen claimde te staan. Zo’n manicheïsme sluit onze ogen echter voor het feit dat we in een veel complexere wereld leven. We lijken prioriteit te geven aan een vatbaar conflict om ons niet te moeten buigen over de veel moeilijkere problemen – van klimaat over economie tot internationale relaties.

We mogen het oorlogsdiscours dus niet laten normaliseren. Anders worden we wakker in een wereld waarin bepaalde – en eenzijdige – waarheden dominant zijn geworden. Nog geen drie maanden geleden wist de Europese Unie geen raad met Polen, en nu stapt het helemaal mee in zijn pro-Amerikanisme en Rusland-haat. Maar halsstarrig de dialoog weigeren en de polarisatie zoeken met Moskou leidt ook tot de self­fulfilling prophecy dat Rusland uit is op confrontatie met het Westen. En zelfs als Rusland overwonnen zou worden, zijn er geen scenario’s over hoe het verder moet.

Oekraïne kan zo het paard van Troje voor Europa worden. De onschuldige burgerslachtoffers verdienen alle steun, maar in onze solidariteit vergeten we dat het land de voorbije decennia niet uitblonk in stabiliteit. De revoluties van 2004 en 2014 mislukten en de prowesterse presidenten Viktor Joesjtsjenko en Petro Porosjenko werden elk na een eerste ambtstermijn weggestemd. Nu leveren we wapens zonder ons af te vragen wat er nadien mee zal gebeuren. Niemand lijkt de les geleerd te hebben van Afghanistan, waar de moedjahedien na de Sovjetinval in 1979 werden bewapend door de Amerikanen. Met alle gevolgen van dien.