Het zit May en Merkel niet mee. En Europa ook al niet

Dissidentie mag ook. Onder die vlag vaart Hugo Camps op donderdag.

Het beeld droop van de hulpeloosheid. Op het pleintje voor haar ambtswoning wachtte Angela Merkel Theresa May op. De Britse premier was aan een bedeltocht over de brexit begonnen. Het was kil in Berlijn en Merkel had naar gewoonte een kleurloze colbert aan. Je ziet de Duitse kanselier nooit eens in een toegesneden lange jas. De DDR is nog niet helemaal afgeschud.

Theresa May slaagde er niet in het portier van haar limousine te openen. Waarschijnlijk een kinderslot. Hulp was geboden. Angela wachtte geduldig zonder grimassen van ergernis. Toen de Britse premier zich uiteindelijk wist te bevrijden stonden daar twee vrouwen, gesteven naar elkaar. Tot een zoen kwam het niet, het bleef bij een handdruk.

Twee vrouwen in Berlijn die tilden aan hun nakend afscheid. Al het gebedel van May ten spijt hangt de brexit als een papieren vlieger in de lucht. Angela heeft niet meer de bestraffende kracht waarmee ze eerder Europa in haar plooien kon dwingen. De bondskanselier is mede voetvolk van het Avondland aan het worden.

Theresa May was eerst nog bij de Nederlandse premier Mark Rutte langsgegaan voor een Hollands ontbijt. Ze verraste de media door te informeren naar de gezondheid van Mark. Die was blijkbaar van zijn fiets gevallen, een fait divers dat de Nederlandse media was ontgaan. De Britse premier maakte er een menselijk een-tweetje van. Om maar te zeggen dat ze geen sentiment onverlet liet om de leiders van Europa tot milde toegeeflijkheid te stemmen.

Vergeefse moeite.

De houterige vervreemding tussen Angela Merkel en Theresa May was illustratief voor een wankelend Europa. Alle gezamenlijkheid is gedateerd. De Merkel van ‘Wir schaffen das’ is de mond gesnoerd en de brexit van May smeekt om een inlegvelletje van Europa. Intussen heeft de Franse president zijn volk verloren en is het hele midden weggeslagen uit de EU. Extremisten en hysterische nationalisten bepalen de politieke dagkoers van het Avondland met dubieus weerwoord van de flankspelers Donald Tusk en Jean-Claude Juncker. Zijwaartse autoriteiten die de spitspositie nooit hebben kunnen veroveren.

België is ook geen breekijzer meer. Na het eminente duo Delors-Van Miert dat leiding en inspiratie bracht, is Europa voor de Belgische politiek een dorp van instituten geworden. Inspiratieloos. Een ruimhartig geplebisciteerde leider als Bart De Wever had Europa kunnen vooruithelpen, maar hij verzaakte. Ergo: hij strooide zand in de motor. Ik herinner me niet één pro-Europees discours van de N-VA-voorzitter. Wat Boris Johnson voor de brexit is, is Bart De Wever voor de Europese integratie: een sluipschutter. Ze staan aan de verkeerde kant van de geschiedenis.

Theresa May zal gauw vergeten zijn. Ze was de speelbal van wilde horden in Londen en omstreken. Ze dacht dat ze het tij van haar impopulariteit kon keren met een paar stramme danspasjes, maar het medelijden werd alleen maar groter. De Britse conservatieven zijn uiteengeslagen in wrok en rancune. Je kunt ze moeilijk nog een staatspartij noemen. Of Theresa May haar leiderschap moet opgeven na een vertrouwensstemming of verder progressief mag afkalven tot splinter maakt niet uit. Haar leiderschap is gedoemd.

Aangrijpender is het lot van Angela Merkel. Onduidelijk is hoe lang ze nog wil aanblijven als bondskanselier. Haar partij, de CDU, heeft een nieuwe leider gekozen: Annegret Kramp-Karrenbauer. Zij lijkt pro-Europees, maar zeker is dat niet. Overigens doet Duitsland nog nauwelijks onder in hysterisch nationalisme op de groei. Duitsland was met Frankrijk decennialang de motor van Europa. Maar de oude leiders zijn weg en hun opvolgers getuigen niet van visionair idealisme. Europa wordt stilaan een begrip uit de oude doos. Leiderschap vind je alleen nog bij extreemrechts.

Cynisme

Niemand van de politieke zwaargewichten lijkt nog bereid de schouders te zetten onder de zegeningen van Europa. Herman Van Rompuy is de laatste der Mohikanen. Europees voluntarisme is verdreven door technocratie en nationaal opbod. Ja, er is nog Guy Verhofstadt met zijn Europese vergezichten en passie. Het is altijd een genot om hem in Straatsburg te zien losbarsten over Europa. Maar Verhofstadt is geïsoleerd, zijn werfkracht beperkt. Eerst werd hij bij Open Vld weggezet als quantité négligable voor de toekomst, vervolgens liet de liberale fractie in het Europees Parlement hem vallen wegens institutionele grootheidswaanzin. De voortschrijdende vereenzaming van Guy is ook een persoonlijk drama voor deze elder statesman. Toenemend isolationisme is voor hem een lijfstraf. Wat overblijft is een politieke vondeling uit de tijd dat staats- en regeringsleiders nog liefde hadden voor een Europa in wording. Vandaag is er alleen nog cynisme.

Woede en protest van de gele hesjes omspannen Europa. Maar Straatsburg geeft niet thuis, laat zelfs Emmanuel Macron ploeteren in zijn Franse ijdelheid. Het sociale extremisme van de gele hesjes wordt genationaliseerd met douceurtjes. Terwijl de onvrede uit de diepe buik van Europa komt. Geen leider die het oppikt. Begrippen als rechtvaardigheid en gelijkheid komen in de Europese canon nauwelijks voor. Europa heeft het eigen sociale deficit nooit ernstig genomen. Een schreeuwlelijk als Frans Timmermans is de laatste van wie een bijsturing mag worden verwacht. Ja, er is een parallel tussen de ondergang van het socialisme en de teloorgang van Europa.

Soms denk ik zelfs: hadden we Enrico Berlinguer en Louis van Geyt nog maar onder ons.