Het pensioendossier, cruciaal voor onze welvaart, hangt dus af van de ambiance op een barbecue bij Alexander De Croo

“Ik hoop dat een glas wijn en een lekker stuk vlees hun effect niet zullen missen”. Aldus sprak Open Vld-voorzitter Lachaert afgelopen vrijdag. Het glas wijn en lekker stuk vlees verwezen naar de barbecue ten huize Alexander De Croo, die diezelfde dag doorging voor de leden van zijn regering. En het gewenste effect was een reanimatie van de discussie over de pensioenhervorming, waar donderdag en vrijdag geen akkoord over kon worden gevonden.

Nu ben ik absoluut voor een lekker stuk vlees – als u het nog niet gemerkt hebt op mijn Instagram-account, waar ik de biefstuk-friet recenseer, dan zal De Vremde Mirror er u in deze krant zonder twijfel nog over informeren. Maar ik twijfel echt of de uitspraak van Lachaert goed gevallen is bij de Vlaamse burger. Een dossier dat zo cruciaal is voor onze welvaart – onze staatsschuld ontspoort compleet zonder een deftige pensioenhervorming – is al jaren mismeesterd en hangt nu dus af van de ambiance van een barbecue.

Vierde werf

Ik ben dan ook pessimistisch over deze hervorming. Niet zozeer over het feit of men al dan niet een akkoord zal sluiten. Wel over de uitkomst. Om in culinaire – maar tegelijk historisch-politieke – termen te blijven: het menu van deze hervorming is ondertussen beperkt tot vier gerechtjes. Te weten: de herinvoering van de pensioenbonus, maatregelen om de pensioenrechten van vrouwen te versterken, een vastgelegd aantal jaren dat je effectief moet werken om toegang te krijgen tot het minimumpensioen, en een systeem van deeltijds pensioen.

Als u de afgelopen dagen rode en blauwe politici met elkaar in de clinch zag gaan, dan ging dat over de eerste drie maatregelen. Liberalen vinden de eerste twee maatregelen te duur, de socialisten de derde te hardvochtig.

Over de laatste ‘werf’, het deeltijds pensioen, lijkt men een akkoord te hebben. Terwijl het zomaar de grootste stommiteit van de vier zou kunnen zijn.

Wat is het argument om dit deeltijds pensioen in te voeren? Om 60-plussers die met vervroegd pensioen kunnen langer op de arbeidsmarkt te houden, wil men hen de mogelijkheid geven al halftijds een pensioen te cashen en toch halftijds te blijven werken. Op die manier hoopt men dat wie normaal volledig vervroegd met pensioen zou gaan, dat nu halftijds zal doen.

Op het eerste gezicht logisch

Lijkt steek te houden, nee? Inderdaad, zoals dat gaat met elk fausse bonne idée. Op het eerste gezicht logisch, op het tweede, als je er relevant onderzoek bijneemt, al een stuk minder.

Het deeltijds pensioen is erg verwant met iets wat we al kennen: de landingsbanen. Deze vorm van tijdskrediet laat toe dat oudere werknemers vier vijfde of halftijds gaan werken tot het pensioen en een uitkering krijgen om het loonverlies te compenseren. Onderzoek is duidelijk over deze maatregel: deze verhoogt net de kans dat mensen vervroegd de arbeidsmarkt volledig verlaten, in plaats van deze te verlagen.

Hetzelfde gevaar dreigt voor het deeltijds pensioen: wie normaal voltijds blijft werken, zal dat deeltijds gaan doen, zo de smaak te pakken krijgen en versneld de arbeidsmarkt verlaten. Ook dit deeltijds pensioen dreigt dus netto de sociale zekerheid meer te gaan kosten dan iets op te leveren.

Kassa

Dat er amper discussie is over een maatregel die dergelijke ongewenste effecten kan hebben, is exemplarisch voor de kwaliteit van de pensioenhervorming die eraan komt.

Ook de pensioenbonus die men wil herinvoeren voor wie langer doorwerkt dan strikt noodzakelijk, is immers allerminst evidence-based. Rapporten van de Hoge Raad van Financiën en Hoge Raad voor de Werkgelegenheid geven aan dat het effect van deze dure bonus ergens tussen nul en erg klein zal zijn.

Volgens pensioenminister Karine Lalieux hoeft het feit dat haar plannen aan de dure kant zijn geen probleem te vormen. De 80 procent-werkzaamheidsgraad brengt soelaas. Dat die 80 procent alleen maar onrealistischer wordt dan die al was doordat plannen als het deeltijds pensioen loopbanen eerder korter dan langer zullen maken? Een kniesoor die daarover valt.

Beter dan (n)iets?

Begin september is het vijf jaar geleden dat ik me voornam om vanuit mijn onderzoek de sociaal-economische actualiteit te duiden. In die periode zijn veel maatregelen genomen waar ik bedenkingen bij had. Maar de manier waarop men, veeleer vanuit buikgevoel en politieke logica dan vanuit studiewerk, de schouders van wie werkt de komende decennia nog meer wil overbelasten in plaats van te verlichten, tart werkelijk alles.

En dat terwijl met Frank Vandenbroucke (Vooruit) een vicepremier aan tafel zit die echt wel weet wat er van de kwestie is. In 2014 dacht hij met zijn pensioencommissie een beeldschoon pensioenplan op punten uit. Een serieuze hervorming, die de pensioenopbouw dichter bij de gewerkte jaren zou brengen en haast automatisch de kassa deed kloppen.

Wat een contrast met wat men dreigt te doen: in plaats van duurzaam hervormen, nog maar eens lelijke koterijen bijbouwen. Eerlijk, als het met dit gerommel is dat men wil landen, dan doet men beter niets.