Het Keniaans-Congolees initiatief biedt voor het eerst sinds lang weer hoop

Het Oosten van de Democratische Republiek Congo balanceert tussen vrees en hoop voor de nabije toekomst. Na maanden van bloedig geweld lijkt er een wapenstilstand in de maak na Keniaanse en Amerikaanse bemiddeling. De EU maakte er een slechte beurt met financiële steun aan het Rwandese leger maar kan nu andere instrumenten inzetten om Congo en de Grote Meren-regio bij te staan.

De eerste noden zijn humanitair. De Verenigde Naties zoeken minstens 50 miljoen dollar om rond het Goma-meer dan 390.000 ontheemden te helpen die in maart vluchtten voor geweld van rebellenbeweging M23, die nauwe banden heeft met Rwanda. Eind mei van dit jaar richtten zij een groot bloedbad aan in het dorp Kishishe, waarbij volgens de Congolese overheid 272 doden vielen. De VS hebben de Rwandese president Paul Kagame nu kunnen overtuigen om M23 te gaan terugtrekken. De aftocht lijkt begonnen, maar men blijft er wel nog dansen op de rand van de vulkaan.

De EU kan de pacificatie helpen maar moet er wel op eieren lopen. Twintig miljoen euro EU-steun aan het Rwandese leger, voor een losstaande antiterreuroperatie in Mozambique, werd in Congo op ongenoegen onthaald, alsof we plots ook voor Kigali partij kozen in het Congolese conflict. Een vertrouwenwekkende maatregel nu zou Europese steun kunnen zijn voor een Keniaans initiatief om Oost-Congo te stabiliseren.

Onder impuls van de regering in Nairobi werd deze week overleg tussen de Congolese regering en afgevaardigden van tientallen gewapende groepen succesvol afgerond. Er werden afspraken gemaakt over lokale wapenstilstanden, ontwapening, de vrijlating van kindsoldaten en de strijd tegen straffeloosheid van misdaden tegen de mensheid. Onder de hoede van Congolees president Félix Tshisekedi zullen lokale gemeenschappen betrokken worden bij, en profiteren van, lokale mijnbouw én de bescherming van de biodiversiteit in nationale parken die CO₂-reservoirs zijn in de strijd tegen klimaatverandering.

De EU en ook België kunnen hier vooral met kennisoverdracht het verschil maken. Zoals Europa na de heropbouw na WOII zichzelf begon te reorganiseren met een Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) zouden de landen van de Grote Meren op termijn een Afrikaanse Gemeenschap voor Natuurlijke Rijkdommen kunnen stichten. Daarin kan dan aandacht gaan naar rechts- en ecologische standaarden voor de duurzame ontginning van de grondstoffen die de globale 21ste-eeuwse technologische vooruitgang helpen. Er waren al aanzetten tot afspraken in de Oost-Afrikaanse Gemeenschap maar die stranden nu nog in bestuurlijke chaos, corruptie en geweld rond ertsen zoals diamant, goud, kobalt, coltan en lithium.

Toch biedt het Keniaans-Congolees initiatief voor het eerst sinds lang weer hoop. Zoals het aartsvijandschap tussen Frankrijk en Duitsland na WOII door de EGKS definitief ging liggen, kunnen ook Congo en Rwanda ooit opnieuw partners worden. Nu de aanstokers van een kwarteeuw geweld oud zijn geworden of verdwenen zijn, is de tijd rijp om samen nieuwe hoofdstukken te schrijven.