De politieke actualiteit volgens UGent-politicoloog en De Morgen-columnist Carl Devos.
Het Waals Parlement sluit twee weken de deuren. Ene Patricia Potigny verliet MR voor Lijst-Destexhe, die enkele weken na zijn oprichting al ontwrichtend heeft gewerkt. De MR-cdH-coalitie verloor haar meerderheid, hervormingen waarmee ze wilde bewijzen dat het zonder de PS veel beter is staan on hold. De zelfverklaard zuivere cdH, die eerder de schandaalrijke PS liet vallen, ziet haar Waals fractieleider Dimitri Fourny beschuldigd worden van fraude tijdens de gemeenteraadsverkiezingen. Inmiddels zat cdH-voorzitter Maxime Prévot vast in Lapland. Na verlies van de federale meerderheid houdt de miserie voor MR aan. Op 14 oktober was de ruk naar links in Franstalig België onmiskenbaar. Die afslag is genomen.
Nadat de Nederlandse regering vorige week haar meerderheid verloor, zijn er in de EU zestien minderheidsregeringen. De machtsbasis in de EU is zwak. En dat in tijden van brexit, ook al het resultaat van Europese verdeeldheid. De Europese kiezer versnippert het partijlandschap. Het is onnodig om de democratie dood of ziek te verklaren, die machtsherverdeling kan ook als uiting van democratie gelezen worden. Een reactie op falend beleid. Het resultaat van die uiting bevalt velen niet, noch brengt ze stabiliteit, zo nodig voor herstel. Er dreigt een spiraal. Versnippering hindert bestuurskracht en zet aan tot profilering, om krimpende marktaandelen terug te winnen of nieuwe aan te boren. Na de forse taal moet er met meer partijen meer water in de wijn, waardoor kiezers zich nog meer van de onvermijdelijke grijstinten distantiëren.
Ook in Nederland zat het succes van Forum voor Democratie (FvD) en Groenlinks in tegenovergestelde buitenkanten. Op 14 oktober hadden het Vlaams Belang – die in Vlaams-Brabant een Baudet-versie de lijst laat trekken – en Groen rugwind. Overal sukkelt het centrum. Baudet, nauwelijks drie jaar in de politiek en onderwerp van talrijke dieptepsychologische amateurprofileringen, geeft een stem aan de verongelijkte burgers. De deplorables van Trump, die de politiek verwerpen. Baudet en Trump doen zich niet als politici voor, politiek is vies. En voorts hebben ze onvoorspelbaarheid gemeen: je blijft kijken.
Elders marcheren andere jongeren door de straat omdat politici het en hen niet begrijpen. In veel landen staan niet enkel partijen maar delen van de samenleving tegenover elkaar, die elkaar steeds minder kennen en begrijpen. Ze wijzen elkaar met de middelvinger. Onbegrip maakt wederzijdse verwerping en eenzame opsluiting in het eigen gelijk makkelijker dan een open gesprek. FvD creëert een parallel universum, waarmee een redelijk debat uiterst moeilijk wordt, maar waarin veel kiezers graag vertoeven. Een minderheid, maar in de verdeelde samenleving de grootste. Het biedt een illusoir houvast aan wie al die versnellingen niet kan volgen. Niet enkel in een land waar de zwartepietdiscussie zoveel feller als bij ons wordt gevoerd, sluimert de soumission. Sire, het werkvolk sukkelt en mort.
Wie de vertrouwde omgeving verliest, verdient naast tegenspraak perspectief. Het racistisch extreemrechts populisme à la Baudet over de ondergang van het Avondland moet veroordeeld en ambitieus beantwoord worden. Wie zich fixeert op frustratie of ze achternaloopt, verliest eigenheid, dus aantrekking.
Gigantische uitdaging
Ook anti-establishmentgevoelens, sterk bij rechtspopulisten en veel betogende jongeren, vragen actie. De Belgische particratie staat voor een gigantische uitdaging. In het uitgerafeld België, met die overcomplexe bevoegdheidsversnippering en talrijke overlegrondes, is er nood aan een informele verkeerstoren, waar al die stromen gecoördineerd worden om toch iets gedaan te krijgen. De particratie is hier dus functioneel. Maar ook gigantisch doorgeschoten en ronduit verstikkend. Helaas kan alleen de particratie ze keren, want zelfs de electorale afkalving overleeft ze diep in het systeem.
Heldere profilering is een deel van de oplossing. Niet miljardenbeloftes over meer geld voor onderwijs, zorg, justitie, klimaat of een tax cut zonder enig zicht op hun betaalbaarheid. Niet sullige debatfiches of veranderingsgeklets, die geslonken geloofwaardigheid verder uithollen. Wel authenticiteit en lef.
Ook instituties moeten hersteld worden. De oversubsidiëring van partijen. De verpletterende onmacht van het parlement. Die weinig aan wetgeving komt en haar controlefunctie onder curatele ziet. Langs zwijgakkoorden of ingehuurde expertise op kabinetten is het parlement een schim van haar grondwettelijke omschrijving.
De oplossing ligt niet bij Patrick Dewael. Die wil met een partijdige herziening van de grondwet minder politici en staat, omdat dat in het voordeel van burgers zou zijn. Als politici zichzelf en de overheid in een tegenstelling met de burgers zetten, is het Avondland inderdaad verloren.
Het is tijd voor een revolutie. Een met redelijkheid.
