Het is enkel dankzij het breed gedeelde wantrouwen in de politiek dat het debat over de partijfinanciering op gang komt. Eindelijk

Bart Eeckhout is hoofdcommentator van De Morgen.

Politiek wantrouwen hoeft geen destructieve kracht te zijn. Wantrouwen ten aanzien van de macht kan ook juist een gezonde basishouding zijn in een democratie. Zo hebben we het aan dat breed gedeelde gevoel van wantrouwen in de politieke instellingen te danken dat het debat over de partijfinanciering op gang komt. Eindelijk.

Nuance blijft nodig. Het is op zich een goede zaak dat partijen, als feitelijke motor van het politieke bedrijf, betoelaagd worden door de overheid. Dat systeem is verkieslijker boven het alternatief, waarbij politici en partijen op zoek moeten naar private sponsors, waardoor een schimmige praktijk ontstaat van afhankelijkheid van donoren.

Maar er is wel een probleem. Er zijn zelfs drie problemen. Eén: er gaat te veel geld naar partijfinanciering. Twee: dat geld wordt te veel besteed aan propaganda. Drie: partijen zijn erg creatief in het ombuigen en aanboren van extra subsidiekanalen, waar amper controle over is.

Iedereen weet intussen wel hoe deze situatie zo is kunnen misgroeien. Omdat de basisfinanciering afhankelijk is van het stembusresultaat zagen klassieke partijen, samen met hun politieke gewicht ook hun inkomsten dalen. Door de taart van de overheidsfinanciering stelselmatig groter te maken, konden die partijen garanderen dat het eigen stuk groot genoeg bleef. Dat andere partijen zo slapend rijk konden worden, namen ze op de koop toe. Het is dus niet de schuld van partijen als de N-VA of VB dat ze zoveel geld binnenkrijgen dat ze kunnen investeren in vastgoed of massapropaganda, maar het is wel een probleem.

Groter dan het probleem van de hoeveelheid, is dat van de vrije besteding. Een uiterst relevante analyse van collega Dimitri Thijskens in deze krant toont nog eens aan hoe uniek de Belgische situatie wel is. Nergens in Europa besteden politieke partijen zoveel geld aan digitale advertenties als hier. Lopen in andere landen de budgetten pas op in een verkiezingsjaar, dan blijft de propagandadruk hier constant op een hoog niveau.

Dat is nefast voor de werking van de democratie. De aandachtspolitiek van de permanente campagne overwoekert de beleidspolitiek en staat goed bestuur in de weg. Schrijnend duidelijk werd dat toen vorige week bleek dat meerdere partijen de gashendel van de propaganda nog wat feller opendraaiden enkel omdat ze vreesden dat er een peiling zat aan te komen - wat niet eens klopte.

Een oplossing is niet eens zo moeilijk. Partijen zullen het met wat minder geld moeten doen. Dat geld zou verplicht meer naar inhoudelijke verdieping en minder naar propaganda moeten gaan. En middelen die bestemd zijn ter ondersteuning van volksvertegenwoordigers en fracties mogen niet afgewend worden naar de partijwerking.

Onder druk schuifelt de besluitvorming stilaan die kant op. Het grootste obstakel is nog dat elke partij probeert te berekenen welke hervorming haar het minste schaadt. Toch zou over dit onderwerp een akkoord mogelijk moeten zijn over de grenzen van meerderheden en taalgebieden heen. Bij de bevolking is die meerderheid er zeker en vast.