Het is al te makkelijk om alle schuld voor deze energiecrisis bij de groenen te leggen

Bart Eeckhout is hoofdcommentator van De Morgen.

In tijden van prijsschok en energiecrisis is het verleidelijk om de energiemarkt ‘dolgedraaid’ en ‘krankzinnig’ te vinden. De prijzen voor gas en stroom zijn dan ook ver voorbij de pijngrens van burgers en bedrijven geschoten. Het is logisch en noodzakelijk dat de overheid daarop ingrijpt. In een open Europese economie komt die macht de Europese Unie toe.

Voor getalm is er geen tijd meer. Tegen het eind van de week moeten de contouren duidelijk zijn van het EU-noodplan. Twee sporen dienen te worden bewandeld. Zo zou de stroomprijs - tijdelijk, voor zolang de crisis duurt - moeten worden losgekoppeld van de gasprijs, zodat de buitensporige elektriciteitsrekeningen (en winsten voor de producenten) worden afgetopt. Tegelijk zal ook de gasprijs zelf geplafonneerd moeten worden.

Van groot belang is wel dat de ingrepen tijdelijk blijven. Elke ingreep heeft immers zijn eigen nadelen en risico’s. Nood breekt wet. En de nood is hoog, zo blijkt uit de elkaar versterkende nieuwsberichten over opborrelend sociaal protest en bedrijven in ademnood.

Toch wringt er wat. In het best mogelijke scenario krijgen we nu noodbeleid achteraf, zonder al te veel nevenwerkingen. Ingrijpen is noodzakelijk omdat goed energiebeleid vooraf uitgebleven is. De verantwoordelijkheid voor de crisis ligt niet bij ‘de markt’, wel bij het beleid. Toen vorige week bekend raakte dat de meeste Europese landen sneller dan verwacht hun gasreserves hadden aangevuld, daalde de prijskoorts. Nu Rusland bevestigt dat het de Nordstream-gaspijpleiding afsluit, gaan de prijzen weer stijgen. Tweemaal oorzaak en gevolg, tweemaal reageert de markt genadeloos rationeel op verwachtingen over energieschaarste in Europa.

Zeker, de energiemarkt is onbarmhartig en somber over de nabije toekomst. Net zoals ook andere economische parameters op donkergrijs staan, nu stilaan duidelijk wordt dat de energieschok veel erger toeslaat in Europa (inclusief het Verenigd Koninkrijk) dan in andere werelddelen. De oorlog in Oekraïne speelt daar vanzelfsprekend een doorslaggevende rol in, maar er is meer. Droogte en hitte hebben deze zomer geaccentueerd hoe kwetsbaar de Europeanen wel zijn in hun energiebevoorrading: rivieren vallen droog, kerncentrales raken maar moeizaam gekoeld, wind blijft weg.

Dat een naburige oorlog en klimaatverandering een impact hebben op de energiemarkt is onvermijdelijk en zal altijd onvermijdelijk blijven. Maar die impact had niet zo immens hoeven te zijn. Hier worden decennia van bestuurlijke nonchalance afgestraft. Nonchalance over de nood aan een divers palet aan energie-importeurs; nonchalance over de noodzakelijke overgang naar een fossielvrijere bevoorrading; nonchalance over het nut van een redelijke schone energiebron als kernenergie.

Dat is een collectief falen. Het is dus al te makkelijk en lui om alle schuld bij de groenen te leggen. Een blik op de politieke krachtsverhoudingen in Europa leert dat dat ook maar een manier is om de eigen verantwoordelijkheid te ontlopen.