Het geloof dat almaar meer wapens een oorlog kunnen beëindigen, dat is pas naïef

Tot u spreekt iemand die tot een bedreigde mensensoort hoort: die van de pacifisten, die steevast “naïef” worden genoemd. Het vredesdividend, dat het einde van de Koude Oorlog en volgens Francis Fukuyama zelfs van de geschiedenis had moeten betekenen, is immers opgesoupeerd.

Daarom moeten we solidair zijn met Oekraïne, niet alleen met woorden maar ook met daden. Zo luidt de mantra. Met andere woorden: we moeten deelnemen aan de oorlog.

Toch kan het anders. Dat bewees uitgerekend Duitsland na de Tweede Wereldoorlog. De Duitsers hebben zich bijna tachtig jaar lang ver van militaire conflicten gehouden. Ze verkochten geen wapens aan oorlogvoerende partijen. Ze pasten de leuze toe van Käthe Kollwitz, moeder van een gesneuvelde zoon en kleinzoon: “Nie wieder Krieg!” Nooit meer oorlog!

Het leverde hen de hoon en de smaad op van hun NAVO-bondgenoten. Watjes waren het, de Duitsers. Niet solidair. Maar het waren wel de Duitsers die een belangrijke bijdrage leverden aan het einde van de Koude Oorlog. Dat was vooral het werk van kanselier Willy Brandt, die eind jaren zestig, begin jaren zeventig, confrontatie met de Sovjet-Unie verving door zijn Oostpolitiek, een beleid van toenadering. Het leverde hem en zijn socialistische partij in 1972 45,8 procent van de stemmen op plus de Nobelprijs voor de Vrede.

Zijn huidige opvolger en partijgenoot Olaf Scholz is teruggekeerd naar de oude oorlogsgewoonten. Hij steekt weer miljarden in het leger. Hij levert weer wapens aan strijdende partijen. Ook hij heeft de verkiezingen ‘gewonnen’, met 26 procent van de stemmen.

In zo goed als alle media en alle NAVO-hoofdkwartieren wordt de nieuwe Duitse aanpak op gejuich onthaald. Zijn de idealen van geweldloosheid dan op de vuilnisbelt van de geschiedenis beland? Zelfs een oudgediende van Pax Christi als Mark Van de Voorde zegt nu (in De Standaard): “Ook de vredesbeweging zou op dit moment de levering van wapens aan Oekraïne moeten steunen. Als ze dat niet doet en liever vanuit een naïeve geweldloosheid toekijkt tot het land is vernield, de staat is bezet, de bevolking is uitgemoord en de vrijheid is afgenomen, dan is de vredesbeweging voor mij in zekere zin medeplichtig aan schuldig verzuim.”

Het lijkt een redenering waar geen speld tussen te krijgen is.

Toch denk ik dat Van de Voorde zich op een cruciaal punt vergist. Wie tegen wapenleveringen is, kijkt daarom niet weg. Het geloof dat almaar meer wapens een oorlog kunnen beëindigen, dat is pas naïef. “Nooit brengt een oorlog vrede” is een volkse wijsheid die verloren dreigt te gaan. Maar dat wil niet zeggen dat we niets moeten doen.

Pacifisten zijn grote voorstanders van het sanctiewapen, als dat woord hier gepast is. Vaak heb ik de afgelopen dagen gehoord dat sancties nog nooit geholpen hebben. Dat is manifest onwaar. Het apartheidsregime in Zuid-Afrika is op de knieën gedwongen mede door economische sancties. Maar ze volstaan niet. Ook de ‘toenadering’, waarin Willy Brandt zo geloofde, moet nog steeds alle kansen krijgen. Daarvoor is het wel essentieel dat ‘het Westen’ bereid is foute beslissingen uit het verleden recht te zetten.

Johan Depoortere, die zowel in de VS als in Rusland correspondent voor de VRT is geweest, citeert in een indringend stuk op de site Salon van Sisyphus de huidige chef van de CIA William Burns, oud-ambassadeur in Moskou. Die waarschuwde in 2008 de regering-Bush voor de gevolgen van een mogelijke toetreding van Oekraïne tot de NAVO. Een profetische tekst:

Voor de Russische elite (niet enkel Poetin) is er geen duidelijker Rode Lijn dan toetreding van Oekraïne tot de NAVO. Na meer dan twee en een half jaar gesprekken met Rusissche sleutelfiguren, van ijzervreters in de donkerste hoeken van het Kremlin tot de vurigste liberale tegenstanders van Poetin, heb ik nog altijd geen enkele leiding gevende Rus gevonden die in toetreding van Oekraïne tot de NAVO iets anders ziet dan een directe bedreiging van de Russische belangen. Hij voegde eraan toe: de strategische gevolgen zijn nauwelijks te overschatten en dat Oekraïne ingang verschaffen tot de NAVO voor Rusland vruchtbare grond zou zijn om zich actief te mengen op de Krim en in oostelijk Oekraïne.

De waarschuwing van Burns belandde in de prullenmand. Als de NAVO en de VS nu eens zouden erkennen dat dit een vergissing was? Zou dat niet een eerste en betere stap zijn naar een bestand dan het sturen van overjaarse machinegeweren? Of is dat naïeve pacifistenpraat?